Συνέντευξη στον Νίκο Ηλιάδη

Απαντήσεις για όλα τα ανοιχτά ζητήματα που αφορούν όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, και τα οποία ήρθαν στην επικαιρότητα τις τελευταίες εβδομάδες με αφορμή τη δημοσιοποίηση των πορισμάτων των διάφορων επιτροπών διαλόγου, προκαλώντας πολλές φορές σύγχυση σε μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς, δίνει ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας. Ο Γιάννης Παντής εμφανίζεται αρκετά επιφυλακτικός για πολλές από τις προτάσεις που προέκυψαν από τις διάφορες επιτροπές και δηλώνει ότι «τα πορίσματα των επιτροπών αποτελούν μια καλή παρακαταθήκη για την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, όμως σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν απόλυτα δεσμευτικά κείμενα».

Ο κ. Παντής αποσαφηνίζει πώς θα καλυφθούν τα κενά στα σχολεία, τι θα γίνει με τα ολοήμερα, με τις συγχωνεύσεις σχολικών μονάδων, με τις ώρες διδασκαλίας των Αρχαίων και των Θρησκευτικών, με την κατάργηση της προσευχής και των παρελάσεων. Αναφέρεται επίσης στην αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στα πανεπιστήμια, στον αριθμό των εισακτέων, στη συγχώνευση σχολών ΑΕΙ, στην ενδεχόμενη κατάργηση των ΤΕΙ και στην επιβολή διδάκτρων.

Τις τελευταίες εβδομάδες οι πολίτες βομβαρδίζονται από δεκάδες προτάσεις, οι οποίες αφορούν αλλαγές σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και περιέχονται στα διάφορα πορίσματα των διάφορων επιτροπών (Λιάκου, Γαβρόγλου κλπ.). Αυτό έχει προκαλέσει απόλυτη σύγχυση, κυρίως στους γονείς. Ποια είναι η θέση του υπουργείου απέναντι σε όλες αυτές τις προτάσεις, ποιες υιοθετεί, ποιες απορρίπτει;

Ο εθνικός και κοινωνικός διάλογος αποτελούσε προγραμματική δέσμευση της κυβέρνησης και του υπουργείου Παιδείας. Πάντα τονίζαμε ότι δεν θα αιφνιδιάσουμε την κοινωνία και ότι για την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης που θέλουμε στην παιδεία όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς θα είχαν λόγο. Μπορεί ο διάλογος να μην εξελίχτηκε όπως ήταν σχεδιασμένος και θα επιθυμούσαμε, ωστόσο μεγάλο μέρος της εκπαιδευτικής κοινότητας ανταποκρίθηκε. Τα σημειώματα και οι προτάσεις που κατατέθηκαν ήταν εκατοντάδες. Ακόμη περισσότερο ενδιαφέρον έχει η οργανωμένη συμμετοχή συλλόγων διδασκόντων εκπαιδευτικών που ξεπέρασαν τους τριακόσιους, οι οποίοι, ως καθ’ ύλην αρμόδιοι, συνέβαλαν καθοριστικά στο αποτέλεσμα. Τα πορίσματα των επιτροπών αποτελούν μια καλή παρακαταθήκη για την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, όμως σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν απόλυτα δεσμευτικά κείμενα.
Το ΥΠΠΕΘ θα συνθέσει τα πορίσματα των επιμέρους επιτροπών και θα επεξεργαστεί ένα σχέδιο μεταρρύθμισης για την παιδεία με άμεσα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα, το οποίο και θα ανακοινώσει στην ελληνική κοινωνία θέτοντάς τα για διαβούλευση στους εκπαιδευτικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς. Το σχέδιο αυτό θα αποτελεί την πρόταση του υπουργείου και της κυβέρνησης. Συνεπώς, μέχρι τότε κανένα από τα σχέδια που έχουν κατατεθεί δεν αποτελεί θέση του υπουργείου. Ενδεχομένως κάποιες από τις προτάσεις να γίνουν δεκτές, εφόσον φυσικά βρίσκονται κοντά στη δική μας φιλοσοφία και σε καμία περίπτωση δεν θα παραβιάζουν βασικές αρχές που επανειλημμένα έχουμε διακηρύξει. Δεν τίθεται λ.χ. θέμα να σταματήσει η εκπαίδευση να παρέχεται δωρεάν από το κράτος.

Ο υπουργός Νίκος Φίλης είχε μιλήσει προ διμήνου, περίπου, για διορισμό 20.000 εκπαιδευτικών στα σχολεία σε βάθος τριετίας. Πόσοι απ’ αυτούς θα γίνουν φέτος; Υπάρχει ανησυχία για ενδεχόμενες μεγάλες ελλείψεις σε δασκάλους και καθηγητές. Δεσμεύεστε ότι η σχολική χρονιά θα ξεκινήσει χωρίς κενά σε εκπαιδευτικό προσωπικό;

Τα τελευταία έξι χρόνια έχει μειωθεί δραματικά ο αριθμός των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στα σχολεία, συνεπεία των πολιτικών που επιβλήθηκαν από τα μνημόνια. Αυτό έγινε μάλιστα με βίαιο τρόπο. Η κυβέρνησή μας επανέφερε την ηρεμία στα σχολεία και τους απολυμένους εκπαιδευτικούς στις τάξεις.
Από τα πραγματικά νούμερα προκύπτει ότι υπάρχει ανάγκη πρόσληψης τουλάχιστον 20.000 εκπαιδευτικών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, και στα πανεπιστήμια και ΑΤΕΙ επίσης.

Κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης για το κλείσιμο της αξιολόγησης, υπήρξε ισχυρή αντίδραση των θεσμών στο αίτημα του υπουργού κ. Φίλη για διορισμούς εκπαιδευτικών - επικαλέστηκαν τα δημοσιονομικά προβλήματα αλλά και την έλλειψη αξιολόγησης, τόσο των θεσμών όσο και των εκπαιδευτικών.
Αν λοιπόν δεν αλλάξει κάτι, φαίνεται πως οι μόνιμοι διορισμοί εκπαιδευτικών μεταφέρονται για το έτος 2017, εκτός από τους 456 εκπαιδευτικούς διοριστέους του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ 2008, οι οποίοι θα κληθούν τον Ιούλιο να καταθέσουν αίτηση διορισμού. Για την κάλυψη των κενών στα σχολεία έχουν εξασφαλιστεί οι αναγκαίες πιστώσεις για τις προσλήψεις αναπληρωτών, οι οποίες θα γίνουν με τον ίδιο τρόπο που έγιναν και πέρυσι. Έχουν επίσης ληφθεί όλα τα μέτρα, προκειμένου οι διαδικασίες πρόσληψης αναπληρωτών να γίνουν πριν από την έναρξη των μαθημάτων του Σεπτεμβρίου. Πρέπει όμως να προσθέσουμε ότι καταβάλλεται φροντίδα, ώστε με την έναρξη της σχολικής χρονιάς να υπάρχουν και όλα τα βιβλία στα σχολεία, και πολλά βιβλία βρίσκονται ήδη στη θέση τους.

Θα γίνουν συγχωνεύσεις σχολείων; Πόσα αναμένεται να κλείσουν;

Δεν είναι στις προθέσεις του υπουργείου να υπάρξουν υποχρεωτικές συγχωνεύσεις και καταργήσεις σχολείων. Θα γίνουν μόνο αυτές που είναι αναγκαίες για τη βιωσιμότητα των σχολικών μονάδων λόγω μείωσης του μαθητικού δυναμικού, και πάντα με παιδαγωγικούς και όχι δημοσιονομικούς όρους. Συνεπώς, οι όποιες συγχωνεύσεις γίνουν θα είναι υπό την έγκριση των αρμόδιων περιφερειακών διευθύνσεων και θα τελούν υπό τη συμφωνία των τοπικών κοινωνιών, ενώ σε καμία περίπτωση δεν θα ξεπερνούν τη μία ή το πολύ τις δύο δεκάδες.

Υιοθετείτε την πρόταση για τη θέσπιση «συμβολαίου τιμής», που θα πρέπει να υπογράφουν τα παιδιά του δημοτικού ή οι γονείς και θα καθορίζει το πλαίσιο της συμπεριφοράς τους, τόσο μεταξύ των παιδιών όσο και μεταξύ γονέων και παιδιών;

Η πρόταση αυτή, έτσι όπως αναπαράχθηκε, αποσπασματικά και παραμορφωτικά, αδικήθηκε. Θα μπορούσε με μια περαιτέρω επεξεργασία να αποτελέσει συστατικό του κοινού δημοκρατικού και παιδαγωγικού πλαισίου με βάση το οποίο συλλειτουργεί η σχολική κοινότητα. Στην παρούσα φάση, κατά την οποία η πρόταση δεν έχει πάρει την οριστικοποιημένη μορφή της, δεν απασχολεί το υπουργείο και δεν τίθεται καν στο τραπέζι των συζητήσεων. Μόνο λοιπόν μακροπρόθεσμα, και αφού τεθεί υπόψη της εκπαιδευτικής κοινότητας και των συμβουλευτικών φορέων του υπουργείου, όπως το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος της σχολικής ζωής.

Πρόκειται να καταργηθούν η προσευχή στα σχολεία ή οι μαθητικές παρελάσεις;

Είναι αλήθεια ότι ελάχιστα απασχόλησε τον διάλογο το θέμα αυτό. Ωστόσο είναι ένα θέμα που τίθεται από την ίδια τη ζωή. Δεν σας κρύβω ότι, παρά τις κατά καιρούς εκφρασμένες θέσεις στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ που είναι υπέρ της κατάργησης των παρελάσεων και της προσευχής στα σχολεία, του θρησκευτικού όρκου κλπ., σε κανένα επίσημο δημοσιευμένο κείμενο του τμήματος Παιδείας δεν αναφέρονται τα θέματα αυτά. Όλοι κατανοούν ότι απαιτείται ψυχραιμία και νηφαλιότητα, που να συνοδεύεται από εξαντλητικό διάλογο, όχι μόνο με την εκκλησία αλλά και την κοινωνία. Συνεπώς αυτή τη στιγμή τα θέματα αυτά δεν αποτελούν προτεραιότητα για το υπουργείο Παιδείας. Εξάλλου πρέπει να γνωρίζετε ότι υπάρχει εν πλήρη λειτουργία η κοινή επιτροπή του ΙΕΠ και της Ιεράς Συνόδου, στην οποία συζητούνται τα θέματα που αφορούν στο μάθημα των Θρησκευτικών στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Από τα ολοήμερα, με βάση την εγκύκλιο που έχει εκδοθεί, αποκλείονται παιδιά οικογενειών των οποίων οι γονείς απασχολούνται σε μαύρη, αδήλωτη εργασία είτε δεν μπορούν να πιστοποιήσουν τη μακροχρόνια ανεργία τους (π.χ. αρκετές κατηγορίες ελεύθερων επαγγελματιών). Επίσης, με τις αυξημένες προϋποθέσεις που τίθενται, περιορίζεται η λειτουργία των πρωινών τμημάτων υποδοχής (7-8 π.μ.).

Με την ενοποίηση των σχολείων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σε έναν τύπο ολοήμερου δημοτικού, δίνεται η δυνατότητα σε όλα τα σχολεία να έχουν ολοήμερα τμήματα, αναλόγως της ζήτησης αλλά με συγκεκριμένους κανόνες. Το ολοήμερο σχολείο όπως εφαρμόστηκε αποτελούσε ένα είδος «πάρκινγκ» μαθητών, γι’ αυτό μόνο το 10% των γονέων το επέλεγε. Φέτος υπολογίζουμε ότι, με τη γενίκευση που κάνουμε, θα έχουμε αύξηση των παιδιών. Το υπουργείο είναι προετοιμασμένο να καλύψει την αυξημένη ζήτηση. Έχουν ήδη δοθεί οδηγίες για να επανέλθει το πρωινό πρόγραμμα, εφόσον φυσικά υπάρχει ζήτηση, και να δημιουργηθούν όσα τμήματα χρειάζονται για να την καλύψουν. Επίσης έχουν δοθεί οδηγίες για να καλυφθούν όλες οι περιπτώσεις ανέργων και ελεύθερων επαγγελματιών, αλλά και άλλων κατηγοριών που έχουν ασφαλιστικά προβλήματα. Σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά όσων γονέων θέλουν να κάνουν χρήση του ολοήμερου, και εφόσον εργάζονται, θα γίνουν δεκτά με την έναρξη των μαθημάτων.

Θα μειωθούν οι διδακτικές ώρες στα δημοτικά; Θα υπάρξει μείωση των ωρών διδασκαλίας στις λεγόμενες «ειδικότητες» (ξένη γλώσσα, γυμναστική, καλλιτεχνικά κλπ.);

Έχει ήδη ανακοινωθεί ότι μειώνεται το διδακτικό ωράριο των δημοτικών σχολείων από 35 σε 30 ώρες την εβδομάδα και όλα τα παιδιά θα σχολούν στη 1.15 μ.μ. Η μείωση αυτή αφορά τόσο τους δασκάλους όσο και τις ειδικότητες. Σε κάποιες ειδικότητες, όπως π.χ. οι γυμναστές και οι δάσκαλοι ξένων γλωσσών δεν θα υπάρξουν προβλήματα, ενώ σε άλλες ίσως να χρειαστεί οι εκπαιδευτικοί να πηγαίνουν πιθανά και σε διπλανό σχολείο, προκειμένου να συμπληρώσουν το διδακτικό τους ωράριο.

Πρόκειται για πρακτική που υφίσταται χρόνια στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Εκπαιδευτικοί των λεγόμενων «ειδικοτήτων» θα υποχρεωθούν να διδάξουν, εκτός από τα δημοτικά, και σε γυμνάσια - λύκεια;

Για πρώτη φορά θα δοθεί η δυνατότητα στις κοινές ειδικότητες δευτεροβάθμιας-πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης να τοποθετούνται από κοινού και στις δύο βαθμίδες. Έτσι δεν θα έχουμε το φαινόμενο να έχει κενό το δημοτικό, πλεόνασμα το γυμνάσιο, κι αυτό να μην καλύπτεται αμέσως. Αυτό είναι καλό και για τον εκπαιδευτικό, που δεν θα χρειάζεται να μετακινείται μακριά από το οργανικό του σχολείο, αλλά και τα σχολεία θα λειτουργούν γρηγορότερα χωρίς κενά. Αυτό δεν αποτελεί υποχρεωτική μετακίνηση, αλλά εφαρμογή νόμου που καταστρατηγήθηκε από τις προηγούμενες διοικήσεις, και σε αυτό μάλιστα δεν έχει κανείς αντίρρηση.

Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση οδεύουμε προς τετραετές γυμνάσιο και διετές λύκειο;

Η πρόταση αυτή, που περιγράφεται στο πόρισμα του κ. Λιάκου, δεν είναι, όπως είπαμε, δεσμευτική για το υπουργείο. Υπό τις παρούσες συνθήκες, προσωπικά βρίσκω πρόωρη την εφαρμογή της. Δεν είναι προτεραιότητα που αυτή τη στιγμή χρειάζεται η εκπαίδευσή μας. Άμεσα μας ενδιαφέρει να βελτιώσουμε τα πράγματα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και μετά να δούμε το γυμνάσιο. Μας ενδιαφέρει επίσης, μετά τις αλλαγές στα ωρολόγια προγράμματα, να προβούμε σε ποιοτικές μεταρρυθμίσεις που αφορούν τις μεθόδους διδασκαλίας, τα αναλυτικά προγράμματα, τη βιωματική προσέγγιση γνώσεων, την αξιολόγηση της παρεχόμενης γνώσης κλπ.

Συνεπώς, η πρόταση αυτή έχει ενδιαφέρον, αλλά μόνο μακροπρόθεσμα και υπό προϋποθέσεις.

Θα μειωθούν οι ώρες διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών και των Θρησκευτικών;

Το ΙΕΠ, ως αρμόδιο γνωμοδοτικό όργανο για το υπουργείο, έχει πράγματι εισηγηθεί μείωση 1-3 ώρες στα ωρολόγια προγράμματα του γυμνασίου και του λυκείου. Σε ό,τι αφορά τα Αρχαία προτείνει μείωση μίας ώρας (από 3 σε 2) και αύξηση των ωρών της Νέας Ελληνικής γλώσσας. Σε ό,τι αφορά τα Θρησκευτικά δεν γίνεται καμία αλλαγή και η μόνη συζήτηση που διεξάγεται αφορά το περιεχόμενο του μαθήματος και μόνο, δηλαδή τον ομολογιακό και κατηχητικό του χαρακτήρα, και δεν αφορά το παρόν. Τίποτε όμως απ’ αυτά δεν είναι οριστικό και τις επόμενες μέρες θα ανακοινωθεί η τελική πρόταση του υπουργείου.

Τι αλλαγές θα γίνουν στο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και από πότε θα εφαρμοστούν;

Βασική μας οραματική θέση αποτελεί η ελεύθερη πρόσβαση στα ΑΕΙ και η κατάργηση των πανελλαδικών εξετάσεων, προκειμένου το λύκειο να ελευθερωθεί από αυτό το βραχνά. Σε αυτή τη κατεύθυνση εργαζόμαστε και είναι αλήθεια ότι η επιτροπή διαλόγου έκανε καλή δουλειά σ’ αυτό το θέμα. Σε κάθε περίπτωση οι όποιες αλλαγές γίνουν θα εφαρμοστούν σε βάθος εξαετίας και φυσικά δεν θα επηρεαστούν οι μαθητές που βρίσκονται σήμερα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Στο πόρισμα του εθνικού και κοινωνικού διαλόγου για την παιδεία προτείνεται η μείωση του αριθμού των εισακτέων στα επίπεδα του αριθμού που προτείνουν οι σχολές. Συμφωνεί με αυτό το υπουργείο;

Υπάρχουν και άλλες προσεγγίσεις στο θέμα των εισακτέων. Ήδη από φέτος έγινε μια προσπάθεια να ενισχυθούν οι παραγωγικοί τομείς της οικονομίας, όπως ο γεωπονικός κλάδος, ο τουρισμός, οι νέες τεχνολογίες. Θεωρούμε ότι είναι κεφάλαιο για τη χώρα η ύπαρξη πολλών προσοντούχων και καταρτισμένων σε ανώτατο επίπεδο νέων ανθρώπων, και αυτό όχι μόνο θα το διαφυλάξουμε αλλά θα το ενισχύσουμε όσο μπορούμε. Προέχει λοιπόν η ορθή κατανομή των εισακτέων, η βελτίωση της εκπαίδευσής τους, η εξασφάλιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων τους και όχι η μείωσή τους.

Θα υπάρξει σχέδιο νέων συνενώσεων σχολών σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, στα πρότυπα του σχεδίου «Αθηνά»;

Στο θέμα αυτό είμαστε ακόμη σε εμβρυϊκό στάδιο συζητήσεων. Όχι, δεν συμφωνούμε με το σχέδιο «Αθηνά» έτσι όπως έγινε. Είναι ανάγκη να υπάρξει μια προσπάθεια ανασυγκρότησης των ΑΕΙ - ΑΤΕΙ σε ό,τι αφορά τα επιστημολογικά πεδία που θεραπεύουν, τα οργανωτικά και διοικητικά τους θέματα, τα ερευνητικά τους προγράμματα, θα πρόσθετα και τη χωροταξική κατανομή τους. Σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαίο να αρχίσει ένας διάλογος καταρχάς στα ίδια τα ιδρύματα, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης του ενιαίου χώρου έρευνας και εκπαίδευσης.

Συνεπώς δεν υπάρχει κίνδυνος να καταργηθούν κάποια από τα περιφερειακά πανεπιστήμια, όπως για παράδειγμα αυτό της Δυτικής Μακεδονίας;

Δεν υπάρχει απολύτως καμία σκέψη για κατάργηση πανεπιστημίων και πολύ περισσότερο του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Απεναντίας, υπάρχουν μόνο σκέψεις ενίσχυσής τους, έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στο ρόλο τους. Το συγκεκριμένο πανεπιστήμιο έχει μεγάλες προοπτικές ανάπτυξης, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο στήριξης της τοπικής κοινωνίας στην εσχατιά της χώρας. Σε κάθε περίπτωση τη λύση θα τη βρει το ίδιο το ίδρυμα κι εμείς θα το στηρίξουμε.

Είναι ειλημμένη η απόφαση για κατάργηση των ΤΕΙ;

Στο πρόγραμμά μας αναφέρεται ρητά ότι τα ΤΕΙ θα πρέπει να ενταχθούν στον ενιαίο χώρο έρευνας και εκπαίδευσης. Για να είμαστε σαφείς, προκειμένου αυτό να επιτευχθεί, χρειάζεται να γίνει μια συνολική αξιολόγηση, και εφόσον υπάρχουν οι προϋποθέσεις, να προχωρήσουμε στην ανάπτυξη των αναγκαίων συνεργειών με την ανάδειξη της ιδιαιτερότητας του κάθε μέρους. Αλλού μπορεί να χρειάζονται συγχωνεύσεις με αντίστοιχα ΑΕΙ ή κάτι άλλο.
Όλο αυτό το σχέδιο είναι ακόμη στα σπάργανα και δεν αφορά το άμεσο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, εμείς θα συνεργαστούμε προκειμένου τα ίδια τα ΤΕΙ να προτείνουν λύσεις στο πλαίσιο του ενιαίου χώρου έρευνας και εκπαίδευσης

Στο πόρισμα του εθνικού και κοινωνικού διαλόγου για την παιδεία αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι «το κράτος θα πρέπει να κοστολογήσει τις σπουδές και να δώσει τη δυνατότητα να σπουδάσουν δωρεάν στα ΑΕΙ τόσοι όσοι κρίνονται αναγκαίοι για τη μελλοντική κοινωνία». Από ορισμένους αυτό ερμηνεύεται ότι έτσι ανοίγει ο δρόμος για την επιβολή διδάκτρων για ορισμένες κατηγορίες σπουδαστών ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική τους θέση.

Ούτε ως ανέκδοτο δεν υπάρχει αυτό στη σκέψη μας. Είμαστε και παραμένουμε πιστοί στο άρθρο 16 του συντάγματος. Η παιδεία τελεί υπό την προστασία του κράτους, αποτελεί κοινωνικό δικαίωμα και παρέχεται δωρεάν. Οτιδήποτε άλλο δεν εκφράζει το υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.

Δημοσιέυτηκε στη “Μακεδονία της Κυριακής” την Κυριακή 12 Ιουνίου 2016