01-06-20 Συζήτηση επί της αρχής του νομοσχεδίου:  "Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις"

 Ομιλία της Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, Νίκης Κεραμέως, στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής

Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι, 

Συζητάμε σήμερα επί της αρχής του νομοσχεδίου με τίτλο: "Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις".

Επιτρέψτε μου τέσσερα εισαγωγικά σχόλια πριν μπω στην ουσία των ρυθμίσεων:

• Το νομοσχέδιο αυτό στην ουσία του είναι γνωστό από τον Νοέμβριο 2018. Γιατί από τότε; Γιατί τότε παρουσιάστηκε το πλήρες πρόγραμμα της ΝΔ για την παιδεία, όταν η ΝΔ ήταν Αξιωματική Αντιπολίτευση. Υλοποιούμε λοιπόν σήμερα τις δεσμεύσεις μας στην παιδεία στη βάση των οποίων εκλεγήκαμε ως Κυβέρνηση.

• Ως γνωστόν, οι ρυθμίσεις που εφαρμόζονται στο σχολείο πηγάζουν από διαφορετικές νομικές πράξεις. Άλλα ρυθμίζονται με νόμο, άλλα με Υπουργικές Αποφάσεις, άλλα με Εγκυκλίους. Επιλέξαμε να θέσουμε στο δημόσιο διάλογο όχι μόνο τις ρυθμίσεις που προβλέπονται με νόμο, αλλά και άλλες που ρυθμίζονται π.χ. με ΥΑ. Γιατί; Για να θέσουμε με απόλυτη διαφάνεια το προτεινόμενο πλαίσιο για το σχολείο και να ακούσουμε απόψεις. Π.χ. η ρύθμιση για το «κόντρα» μάθημα στην Γ’ Λυκείου, δεν προβλέπεται σε νόμο αλλά σε ΥΑ. Εσκεμμένα, λοιπόν, παρουσιάσαμε συνολικά ρυθμίσεις για το σχολείο, και συμπεριλάβαμε και ρυθμίσεις για το Γυμνάσιο και το Λύκειο που ρυθμίζονται με ΥΑ. 

• Η διαβούλευση που έλαβε χώρα ήταν, κατά τη γνώμη μου, εξαιρετικά γόνιμη. Διαβούλευση που κινήθηκε σε δύο κυρίως άξονες: α) ηλεκτρονική, με ρεκόρ συμμετοχής πολιτών και μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας και β) με θεσμικούς φορείς. Η Κυβέρνηση αυτή ακούει, καταγράφει και φέρνει αλλαγές όπου θεωρεί ότι αυτές είναι επί τα βελτίω. Αυτός είναι ο πλούτος της διαβούλευσης, και το ίδιο ισχύει βεβαίως και για την κοινοβουλευτική διαδικασία που εκκινεί σήμερα.

• Η γενική προσέγγιση του νομοσχεδίου είναι «από κάτω προς τα πάνω»,με αλλαγές που αρχίζουν από το νηπιαγωγείο, όπως η εισαγωγή νέων θεματικών και η εισαγωγή δημιουργικών δραστηριοτήτων στα αγγλικά, και φθάνουν μέχρι τις εξετάσεις για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα, το νομοσχέδιο περιλαμβάνει ρυθμίσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση των πανεπιστημίων, όπως για παράδειγμα η προώθηση της εξωστρέφειας των ελληνικών ΑΕΙ με την ίδρυση ξενόγλωσσων προγραμμάτων και τη συνεργασία με ΑΕΙ του εξωτερικού. Για το νομοσχέδιο αυτό θέλω να ευχαριστήσω θερμά τους δύο Υφυπουργούς καθώς και τους Γενικούς Γραμματείς.

Έρχομαι, τώρα, στην ανάλυση του νομοσχεδίου επί της αρχής, και θα επικεντρωθώ συγκεκριμένα σε 6 σημεία αυτού:

• Αλλαγές στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και εκπαιδευτικές διαδικασίες:

 Α) Εισάγονται πιλοτικά τα «εργαστήρια δεξιοτήτων» στο υποχρεωτικό, ωρολόγιο πρόγραμμα νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων από το ερχόμενο σχολικό έτος (2020-21). Απομακρυνόμαστε από τη στείρα μετάδοση γνώσεων και σηματοδοτούμε τη στροφή σε ένα σύγχρονο σχολείο, σε ένα σχολείο που δίνει έμφαση στην καλλιέργεια δεξιοτήτων του 21ου αιώνα στους μαθητές: ήπιες δεξιότητες, δεξιότητες ζωής, δεξιότητες τεχνολογίας και επιστήμης, όπως ενδεικτικά κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, συνεργασία, επικοινωνία, ευελιξία και προσαρμοστικότητα, πρωτοβουλία, οργανωτική ικανότητα, ενσυναίσθηση και κοινωνικές δεξιότητες, επίλυση προβλημάτων, ψηφιακός και τεχνολογικός γραμματισμός. 

Τονίζω ορισμένες πτυχές του προγράμματος:

• Υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα. Όχι σε κάποια ευέλικτη ζώνη, όχι προαιρετικά.
• Θεωρητικές και βιωματικές πτυχές. Και μάθημα στην τάξη, π.χ. οικολογική συνείδηση, και δράση εκτός σχολείου, π.χ. καθαρισμός παραλίας. Ενίσχυση της βιωματικής μάθησης.
• 4 βασικοί θεματικοί κύκλοι:
  • Ευ ζην, με επιμέρους θεματικές όπως η πρόληψη από εξαρτήσεις (π.χ. κάπνισμα, δεδομένου και ότι χτες ήταν η παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος), η υγιεινή διατροφή, η οδική ασφάλεια, η σεξουαλική αγωγή,
  • Περιβάλλον, με μαθήματα όπως η οικολογική συνείδηση, η πρόληψη και προστασία από φυσικές καταστροφές,
  • Κοινωνική Συναίσθηση και Ευθύνη, που περιλαμβάνει προγράμματα εθελοντισμού, αλληλοσεβασμού και διαφορετικότητας,
  • Δημιουργική Σκέψη και Πρωτοβουλία, με θεματικές που αφορούν σε τεχνολογίες αιχμής, επιχειρηματικότητα, ρομποτική και επαγγελματικό προσανατολισμό.
• Κάθε θεματική θα είναι σταθμισμένη με την εκπαιδευτική βαθμίδα και την ηλικία των μαθητών. Δεν διδάσκονται όλες οι θεματικές σε όλες τις ηλικίες.
• Μεγάλο κομμάτι σε όλο αυτό: η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε μεθοδολογίες εργαστηριακής (μη τυπικής) προσέγγισης της διδασκαλίας.
• Εξαιρετικά πολύτιμη η συνδρομή φορέων, που έχουν ήδη εκπονήσει σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα: λάβαμε 313 προτάσεις εκπαιδευτικού υλικού στους επιμέρους αυτούς τομείς.

Β) Εισάγεται πιλοτικά στο νηπιαγωγείο η ενασχόληση των μαθητών με την αγγλική γλώσσα μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων. Στόχος του εγχειρήματος είναι η διεύρυνση της γλωσσολογικής αντίληψης των παιδιών, να τους δώσουμε εφόδια που θα τους είναι πολύτιμα στο μέλλον.

Τονίζω και εδώ συγκεκριμένες πτυχές του πιλοτικού προγράμματος:

• Εισάγεται μάθημα Αγγλικών; Όχι, η ενασχόληση των μαθητών με την αγγλική θα γίνεται μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων, σε απόλυτη συναρμογή με τον ενιαίο και διαθεματικό χαρακτήρα του νηπιαγωγείου. Άρα, καμία σχολειοποίηση του νηπιαγωγείου.
• Έχουμε διεθνείς παραστάσεις για αυτό το μέτρο; Βεβαίως: ενδεικτικά, η ξένη γλώσσα διδάσκεται από την ηλικία των 3 ετών σε 14 ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα (όπως Βέλγιο, Εσθονία, Ισπανία, Κύπρος, Κροατία, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Φινλανδία). Συμβαίνει, βέβαια, και στη χώρα μας: τα περισσότερα ιδιωτικά νηπιαγωγεία έχουν εισάγει και αυτά δραστηριότητες στην αγγλική.
• Ο εκπαιδευτικός Αγγλικών θα υλοποιεί τις δραστηριότητές του με την παρουσία του εκάστοτε νηπιαγωγού, με σεβασμό στην ιδιαιτερότητα της σχέσης μεταξύ του νηπιαγωγού και των μικρών παιδιών.
• Προβλέπεται ειδική επιμόρφωση από το ΙΕΠ για το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα. 

Γ) Ενισχύουμε ιδιαιτέρως κάποια γνωστικά αντικείμενα, και μέσω του νομοσχεδίου αλλά και μέσω των ΥΑ που θα ακολουθήσουν: πληροφορική (με προσθήκη 3 ωρών, 1 στο Γυμνάσιο και 2 στο Λύκειο), των κλασσικών γραμμάτων (με τα αρχαία να συμπεριλαμβάνονται εκ νέου στα εξεταζόμενα μαθήματα στο Γυμνάσιο, και τα Λατινικά στα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα στη Γ Λυκείου), της φυσικής αγωγής (με την καθιέρωση 2ωρου σε όλο το Λύκειο) και των ξένων γλωσσών (με προσθήκη 6 ωρών). 

Δ) Διευρύνονται οι μέθοδοι αποτίμησης προόδου των μαθητών, π.χ. μέσω ερευνητικών εργασιών (στην Πληροφορική και την Πολιτική Παιδεία), και αυξάνονται τα γραπτώς εξεταζόμενα μαθήματα (στο Γυμνάσιο από 4 σε 7, στο Λύκειο από 8, 6, 4 σε 8, 7, 5). 

Ε) Θεσμοθετείται η τράπεζα θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας στο Λύκειο, με άμεση εφαρμογή στην Α’ Λυκείου από το επόμενο σχολικό έτος (2020-21).

Η λειτουργία της τράπεζας έχει διττό σκοπό: πρώτον την εξασφάλιση της κάλυψης του συνόλου της διδακτέας ύλης από όλα τα σχολεία της χώρας και επομένως την αποφυγή μαθησιακών κενών και δομικών ανισοτήτων. Δεύτερον, τη διαμόρφωση ενός συνεκτικού συστήματος αποτίμησης της προόδου των μαθητών, μέσα από την εξαγωγή στοιχείων επί αντικειμενικής βάσης. Η θεσμοθέτηση της τράπεζας θεμάτων διευκολύνει, συνακόλουθα, το σχεδιασμό εκπαιδευτικής πολιτικής, θέτοντάς τον στη σωστή βάση: συνεχής αξιολόγηση και, όπου χρειάζεται, επανεξέταση των ακολουθούμενων διδακτικών και μαθησιακών προτύπων και μεθόδων.

ΣΤ) Εισάγεται η λογική του «κόντρα» μαθήματος στην Γ’ Λυκείου, για να προσφέρουμε στα παιδιά μας μία ευρύτερη καλλιέργεια, για να ενισχύσουμε τη γενική παιδεία, που θα προσμετράται στο απολυτήριο (Ιστορία για τους μαθητές που επιλέγουν πρακτική κατεύθυνση και Μαθηματικά για τους μαθητές που επιλέγουν θεωρητική κατεύθυνση).

Ζ) Εξορθολογίζεται η διαδικασία προαγωγής και απόλυσης μαθητών – στο Γυμνάσιο ο μαθητής κρίνεται άξιος προαγωγής όταν έχει σε κάθε μάθημα βαθμό ετήσιας απόδοσης τουλάχιστον 10, ή γενικό μέσο όρο 13. Διαφορετικά, αν έχει μέχρι 4 μαθήματα κάτω από τη βάση μπορεί να εξεταστεί εκ νέου τον Σεπτέμβριο. Στο Λύκειο, η βαθμολογική βάση αυξάνεται στο 10 (από 9,5 που ισχύει σήμερα), ενώ επαναφέρονται οι συντελεστές βαρύτητας στις πανελλαδικές εξετάσεις.

• Όπως είχαμε δεσμευθεί, προχωρούμε με την αξιολόγηση της σχολικής μονάδας και του εκπαιδευτικού έργου(βασισμένη στο τρίπτυχο «Προγραμματισμός –Αυτοαξιολόγηση – Εξωτερική Αξιολόγηση»).

Θα βασίζεται σε τρεις πυλώνες. Πρώτον, στο συλλογικό προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου και σχεδιασμού δράσεων και ερευνητικών διαδικασιών. Ο Σύλλογος θα πρέπει να συνεδριάζει τουλάχιστον ανά δίμηνο για να παρακολουθεί την πορεία υλοποίησης του αρχικού προγραμματισμού και των δράσεων και ερευνητικών διαδικασιών που έχουν σχεδιασθεί. Δεύτερον, στην εσωτερική αξιολόγηση, δηλαδή στην αυτοαξιολόγηση του σχολείου από το σύλλογο διδασκόντων, που θα περιλαμβάνει ετήσια απολογιστική έκθεση για τους τομείς που αποτέλεσαν αντικείμενο εστίασης, τους στόχους που είχαν τεθεί και την τεκμηριωμένη αποτίμηση της επίτευξής τους, τις δράσεις βελτίωσης της σχολικής μονάδας, επιμόρφωσης και επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, τις δυσκολίες υλοποίησης που παρουσιάστηκαν κ.ά. Και τρίτον, στην εξωτερική αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, δηλαδή στην υποβολή και ανταλλαγή παρατηρήσεων και προτάσεων προς τη σχολική μονάδα για τη βελτίωση της ποιότητας του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου από τους Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου και τα Περιφερειακά Κέντρα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, με τη συμμετοχή του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής και της Αρχής για τη Διασφάλιση της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης αναρτώνται διαδικτυακά σε ειδικά διαμορφωμένη πλατφόρμα του ΙΕΠ, καθώς και στις ιστοσελίδες του σχολείου και του οικείου ΠΕΚΕΣ. 

Και ξεκινάει το επόμενο διάστημα και η διαδικασία σύνταξης του πλαισίου για την αξιολόγηση εκπαιδευτικών.

• Εισάγονται ρυθμίσεις για την ενίσχυση της ασφάλειας στο σχολικό περιβάλλον: θεσμοθέτηση του Συμβούλου Σχολικής Ζωής, εκπαιδευτικού που αναλαμβάνει την παροχή συμβουλών και παιδαγωγικής υποστήριξης προς μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς/κηδεμόνες, με στόχο τη διαχείριση ειδικών καταστάσεων, όπως κρούσματα ενδοσχολικής βίας. Ο Σύμβουλος Σχολικής Ζωής λειτουργεί συμπληρωματικά ή ενισχυτικά προς το σύλλογο διδασκόντων και λοιπά στελέχη της εκπαίδευσης, αλλά και προς τους υφιστάμενους θεσμούς και μηχανισμούς υποστήριξης των σχολικών μονάδων. Θεσμοθετείται και ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας σχολείων).

• Ενισχύεται και διευρύνεται ο θεσμός των Πρότυπων και των Πειραματικών σχολείων. Διαχωρισμός πρότυπων και πειραματικών σχολείων. Πρότυπα: ενίσχυση του προτύπου της αριστείας με την έννοια της διαρκούς αυτό-βελτίωσης των μαθητών, εισαγωγή με εξετάσεις. Πειραματικά Σχολεία: έμφαση σε υλοποίηση πειραματικών μεθόδων, πρακτικών και νέων εκπαιδευτικών εργαλείων σε τυχαίο δείγμα του μαθητικού πληθυσμού, εισαγωγή με κλήρωση. Οι εξετάσεις για όλα τα πρότυπα – τα παλιά και τα νέα – θα γίνουν στις 29 Ιουνίου όπως είχαμε προαναγγείλει. Η κλήρωση για τα πειραματικά θα γίνει στις 25 Ιουνίου. Τα σχολεία αυτά αποτελούν από κοινού ένα εκπαιδευτικό εργαστήριο εθνικών διαστάσεων για το σχεδιασμό και την εφαρμογή διαφοροποιημένων και καινοτόμων εκπαιδευτικών πολιτικών. Από το Σεπτέμβριο 2020, προβλέπεται η λειτουργία 28 Πρότυπων και 34 Πειραματικών Σχολείων. Πειραματικά παραμένουν τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης των Πανεπιστημίων Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Μακεδονίας, Πάτρας και Κρήτης (Ρέθυμνο). Τα λοιπά λειτουργούντα σήμερα ως ΠΕΙ.Σ. δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης χαρακτηρίζονται πλέον ως Πρότυπα. Ταυτόχρονα προβλέπεται η έκδοση ανοιχτής πρόσκλησης από το 2020 για μετατροπή και άλλων δημοσίων σχολείων σε πρότυπα και πειραματικά, βάσει κριτηρίων που θα εξειδικευθούν.

Οι εκπαιδευτικοί τοποθετούνται στα σχολεία αυτά επί θητεία. Η εισαγωγική θητεία είναι ενός έτους, στη διάρκεια της οποίας προβλέπεται αξιολόγηση. Σε περίπτωση επιτυχούς αξιολόγησης δίνεται η δυνατότητα τοποθέτησης των εκπαιδευτικών για 4ετή θητεία και πάλι με δυνατότητα ανανέωσής της, μετά από επιτυχή αξιολόγηση χωρίς περιορισμό στον αριθμό των θητειών. Τα κριτήρια αξιολόγησης είναι η παιδαγωγική επάρκεια, η διδακτική επάρκεια και η υπηρεσιακή επάρκεια των εκπαιδευτικών.

Προβλέπεται εκτενής αξιολόγηση εκπαιδευτικού έργου σε δύο άξονες: εσωτερική και εξωτερική.

• Λαμβάνονται ειδικά μέτρα για την αποτελεσματικότερη στελέχωση σχολικών μονάδων – διορθώνουμε χρόνιες παθογένειες:
• μέσω διπλήςμοριοδότησηςγια τις δυσπρόσιτες περιοχές,
• μείωση της διάρκειας των πινάκων από 3 σε 2 χρόνια, για να προσμετράται πιο γρήγορα η προϋπηρεσία των εκπαιδευτικών,
• προβλέπεται 2ετής αποκλεισμός από προσλήψεις για όσους εκπαιδευτικούς δεν αναλάβουν υπηρεσία σε σχολεία των περιοχών που έχουν επιλέξει, και 3ετής αποκλεισμός αν δεν αναλάβουν υπηρεσία στα ίδια τα σχολεία που έχουν επιλέξει μετά από ονομαστικές προσκλήσεις.

• Εισάγονται, τέλος, ρυθμίσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση που αφορούν:

Ιδρύματα πιο ελεύθερα, πιο αυτόνομα, πιο εξωστρεφή, σύμφωνα με την προεκλογική μας δέσμευση.

- Ενίσχυση της εξωστρέφειας των πανεπιστημίων, για παράδειγμα μέσω της δυνατότητας ίδρυσης ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων, αυτόνομα, από κάθε ΑΕΙ (χωρίς να απαιτείται σύμπραξη με το ΔΙΠΑΕ και χωρίς να απαιτείται έγκριση Υπουργού), της θεσμοθέτησης κοινών (joint) και διπλών (double) προγραμμάτων σπουδών μεταξύ ελληνικών και ξένων ΑΕΙ καθώς και της θεσμοθέτησης θερινών προγραμμάτων. Να γίνει η χώρα μας ένας φάρος γνώσης, που θα προσελκύει φοιτητές από όλο τον κόσμο. 27 κορυφαία Αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να συνεργαστούν με τα δικά μας εξαιρετικά πανεπιστήμια:

Harvard, Princeton, Columbia, UC Berkeley, Tufts, Johns Hopkins, NYU. Ήταν να έρθουν τέλος Μαρτίου, αλλά ξέσπασε η πανδημία. Οργανώνουμε μία διαδικτυακή συνεδρία στα μέσα Ιουνίου. Για τέτοιου είδους συνεργασίες και για πολλές άλλες χρειάζεται το πλαίσιο που θέτουμε προς ψήφιση στο παρόν νομοσχέδιο.

- στην εισαγωγή ακαδημαϊκού κριτηρίου στις μετεγγραφές, παράλληλα με τον εξορθολογισμό των υφιστάμενων οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων.

- στη διαδικασία ανάδειξης των Πρυτανικών Αρχών στη βάση ενιαίου ψηφοδελτίου για μία τετραετή θητεία. Για την πιο εύρυθμη λειτουργία Πανεπιστημίου.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Το νομοσχέδιο αυτό στοχεύει στο να δώσει στους νέους μας καλύτερα και περισσότερα εφόδια. Στο να αλλάξουμε τα πράγματα από τη βάση, από κάτω προς τα πάνω, στο να καλλιεργήσουμε σύγχρονες δεξιότητες, στο να επενδύσουμε στις δυνατότητες της εκπαιδευτικής κοινότητας, στο να βελτιώσουμε την ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου.

Σε αυτήν την προσπάθεια η συνδρομή όλων είναι πολύτιμη. Νομίζω αποδείξαμε έμπρακτα κατά τη διαδικασία της διαβούλευσης ότι ΑΚΟΥΜΕ. Ακούμε, καταγράφουμε, βελτιώνουμε. Καλώ λοιπόν όλους τους βουλευτές, συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης, να καταθέσουν προτάσεις, να καταθέσουν προτεινόμενες βελτιώσεις, για να συνθέσουμε ένα νομοθετικό έργο το οποίο θα επιτρέψει στο σχολείο να γυρίσει σελίδα.

Σας ευχαριστώ πολύ.