12-01-24 Ομιλία του Υπουργού Κυριάκου Πιερρακάκη στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων για το σ/ν του ΥΠΑΙΘΑ: «Ενίσχυση του Εθνικού Συστήματος Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης»

Κυρίες και κύριοι,

Πρακτικά ερχόμαστε σήμερα να συζητήσουμε την πρώτη από μία σειρά από μεταρρυθμίσεις τις οποίες θα εισάγουμε ως Υπουργείο Παιδείας και ως Κυβέρνηση το επόμενο διάστημα. Είναι εξόχως συμβολικό ότι η πρώτη αυτή μεταρρύθμιση γίνεται στον χώρο της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Για αυτό και καθιερώθηκε από τον Πρωθυπουργό και θέση υφυπουργού ειδικά για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στο Υπουργείο Παιδείας. Πιστεύουμε ότι χρειαζόμαστε μία νέα υπερηφάνεια της κατασκευής και της υλικής δημιουργίας, η οποία πρέπει να διαχυθεί στη χώρα μας. Και αυτό, ανάμεσα σε άλλα, γίνεται επειδή εάν διαβάσει κανείς τις συντεταγμένες του εδώ και του τώρα, διεθνώς, μεταβαίνουμε σε αυτό το οποίο πολύ κωδικά περιγράφουν ως τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Σχηματικά, από τον ατμό, στον ηλεκτρισμό ως τη πληροφορική καλύφθηκαν οι τρεις πρώτες επαναστάσεις. Τώρα, πρακτικά, είμαστε σε μία σύγκλιση της ψηφιακής με τη φυσική και τη βιολογική σφαίρα. Και η διάσταση αυτή της κατασκευής και της υλικής δημιουργίας επανέρχεται δυναμικά μέσα από την ώσμωσή της με την τεχνολογία.

Άρα, για  να συμμετάσχουμε προνομιακά σε αυτό το πεδίο χρειάζεται να παράγουμε, να προοδεύουμε και να κάνουμε τολμηρά βήματα στην Παιδεία και ειδικά, εγώ θα έλεγα, στο σκέλος αυτό της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Αυτό τώρα είναι το θεωρητικό πλαίσιο. Πρακτικά για αυτό το θέμα μιλάμε εδώ και δεκαετίες και ανατρέξαμε – χαρακτηριστικά το είχα αναφέρει μόνο σε τίτλους στην αρχή -  σε προηγούμενη συζήτησή μας για την επαγγελματική εκπαίδευση στο πλαίσιο μιας ευρύτερης ανάλυσης του τι θα κάνουμε στην Παιδεία – στο τι έχει ειπωθεί στο παρελθόν. Και είναι δύο ενδιαφέρουσες ιστορίες που  θέλω να μοιραστώ μαζί σας.

• Η μία αφορά τον Ελευθέριο Βενιζέλο, το 1929, σε ένα πλοίο κατά την επιστροφή του από τις γιορτές του Μεσολογγίου που συνομιλεί με τον απεσταλμένο του Ελεύθερου Βήματος και λέει «όταν απείχον της ενεργού πολιτικής ζωής η σκέψις μου ήταν να κατέλθω εις την Ελλάδα και να οργανώσω έναν Σύλλογο με σκοπό να προπαγανδίσει συστηματικώς την τροπή των νέων εις πρακτικά επαγγέλματα».
• Και η δεύτερη είναι από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή όπου ουσιαστικά το 1959 θεμελιώνεται για πρώτη φορά η πρώτη κυρίαρχη εκδοχή αυτής της πολιτικής. Νομοθετείται πρώτα από τον Ελευθέριο Βενιζέλο αλλά μπαίνει σε βάθος το 1959.

Εάν κανείς είναι ειλικρινής θα πρέπει να αποτυπώσει ότι στο συγκεκριμένο πεδίο η χώρα μας έχει μικρότερη – όπως και οι χώρες του νότου της Ευρώπης – επιτυχία από ό,τι έχουν οι χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Τα έχουν καταφέρει εξαιρετικά και στη Γερμανία και στην Αυστρία και στην Ελβετία γιατί είναι εν πολλοίς και θέμα κουλτούρας και θέμα διασύνδεσης με την αγορά εργασίας. Αυτή είναι η απόλυτη πραγματικότητα. Εδώ έχουν ξεκινήσει σημαντικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες.

Εγώ θέλω, καταρχήν, πάλι μιλώντας με όρους πλαισίου, να αντιπαρέλθω κάθετα τη λογική του ότι «δεν πρέπει να βελτιώνουμε διαρκώς τους εαυτούς μας». Η μεταρρύθμιση δεν είναι μία στατική διαδικασία όπου φέρνουμε έναν νόμο που είναι το τέλειο όλων και αυτό το τέλειο όλων δεν το πειράζουμε στην πορεία, ακόμη ο καθένας και για τον εαυτό του και για την εκάστοτε διοίκηση του εκάστοτε Υπουργείου. Τόσο το γράμμα του νόμου, τα βιβλία του νόμου όσο και οι οθόνες του κώδικα για εμάς τους πληροφορικούς είναι πράγματα δυναμικά. Διαρκώς προσθέτεις.  Επίσης εδώ, διαφορετικά δεν θα μπορούσε κανείς να μην σχολιάσει το ότι η κριτική πρέπει να μην είναι αντιφατική μεταξύ της, διαφορετικά μπαίνουμε στον κανόνα του Γούντι Άλεν: και το φαγητό είναι κακό και η μερίδα είναι μικρή. Δεν μπορεί και να μην συζητήσαμε επαρκώς και να αργήσαμε.

Εγώ θα πω, λοιπόν, σε αυτό, ότι ο στόχος μας εδώ είναι εξαρχής να ενσωματώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες ιδέες και απόψεις από όλους. Θέλουμε, δηλαδή, τον διάλογο και το ξέρετε ότι τον θέλω και προσωπικά. Η σύλληψη αυτής της αλλαγής έρχεται να χτίσει την προηγούμενη μεταρρυθμιστική πρωτοβουλία του 2020, στην οποία ρυθμίστηκαν πάρα πολλά από αυτά τα θέματα για αυτό δεν κρίθηκε σκόπιμο να τα αλλάξουμε.  Αυτή είναι η απάντηση – εάν θέλετε – στο κομμάτι το οποίο αφορά την εκπαίδευση.

Η γενική σύλληψη προκύπτει από πάρα πολλές μελέτες οι οποίες έχουν γίνει από οργανισμούς, από κοινωνικούς εταίρους οι οποίες λίγο – πολύ αναγνωρίζουν μία πραγματικότητα. Η πραγματικότητα, καταρχήν, ξεκινάει από αυτή τη σύλληψη των campuses, των Κέντρων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΚΕΕΚ) όπου πρακτικά έχουμε συστέγαση – ειπώθηκε σωστά, και από αρκετούς από εσάς – αλλά η συστέγαση δεν συνεπάγεται ώσμωση και διαλειτουργικότητα. Tο Πρότυπο ΕΠΑΛ Περάματος ήταν μία εξαιρετική πρωτοβουλία να το επισκεφτούμε με τον Πρωθυπουργό γιατί οπτικοποιεί αυτό που πρέπει να πετύχουμε. Θέλουμε, να μπορέσουμε να στήσουμε 60 τέτοιες δομές, καταρχήν, σε όλη τη χώρα με μία γενικευμένη φιλοσοφία campus όπου θα στοχευθούν και θεματικά.

Να πω, επίσης, ότι ο νόμος αυτός είναι ένα κομμάτι της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας και όχι το όλον. Πολλά πράγματα είναι επιχειρησιακά και είναι στο πεδίο. 114 εκατομμύρια ευρώ τα οποία θεωρώ ότι είναι αρκετά χρήματα και πολύ σημαντικά, δεν θα πήγαιναν μόνο σε πολύ λίγα πράγματα όπως ειπώθηκε. 114 εκατομμύρια ευρώ χρησιμοποιούνται για να αλλάξουν τα εργαστήρια, να αλλάξουν όλο τον εξοπλισμό των εργαστηρίων. Είχαν να αλλάξουν αυτοί οι εξοπλισμοί πάρα πολλά χρόνια και αυτό συμβαίνει χάρη στο Ταμείο Ανάκαμψης.

Άρα ένα θεμελιώδες στοιχείο δομής που υπάρχει εντός αυτού του χώρου, που είναι τα εργαστήρια, ήδη έχει δρομολογηθεί η αναβάθμισή του και θα έχει ολοκληρωθεί εντός αυτής της χρονιάς.  Αυτό είναι μία πραγματικότητα, σας καλώ να τα επισκεφθείτε.

Το δεύτερο σκέλος πέρα από τα εργαστήρια, βέβαια, πριν πάω στο δεύτερο σκέλος να πω ότι στα εργαστήρια, αυτό που κάνει αυτός ο νόμος είναι ότι πειράζει και το θεσμικό τους πλαίσιο. Είχε το θεσμικό πλαίσιο του 1985. Εκ των πραγμάτων, έχουν περάσει τόσα χρόνια, νομίζω ότι πρέπει να είμαστε αρκετά δημιουργικοί για να μπορέσουμε να λύσουμε κάποιες ασυνέχειες και αστοχίες  ως προς αυτό. Αυτό επιδιώκουμε να κάνουμε.

Τα εργαστήρια είναι το ένα κομμάτι. Το δεύτερο κομμάτι αφορά τα ΕΠΑΛ. Τα πρότυπα ΕΠΑΛ θεωρούμε και αξιολογούμε – για να απαντήσω και σε ένα ερώτημα – ότι έχουν πετύχει. Γι’ αυτό και θέλουμε, οι καινοτομίες των πρότυπων ΕΠΑΛ να διαχυθούν στο σύνολο των ΕΠΑΛ. Σ’ αυτό το πλαίσιο λοιπόν, θα δείτε αρκετές αλλαγές να δρομολογούνται από τον Σεπτέμβριο του ‘25, να πω ότι, συνολικά στην εκπαίδευση, το Σεπτέμβριο του ‘25 θα εισαχθεί και το πολλαπλό βιβλίο. Θέλουμε να κάνουμε μία σειρά από αλλαγές γενικότερα και στο σχολείο. Θα ακολουθήσει αντίστοιχη μεταρρυθμιστική προσπάθεια η οποία αφορά το σχολείο κι εδώ να πω ότι σε ό,τι αφορά τα σημερινά ΙΕΚ, κρίνουμε σκόπιμο να συντελεστεί μία αλλαγή πολλαπλών επιπέδων. Η αλλαγή της επωνυμίας είναι προφανώς το πρώτο σκέλος. Αλίμονο αν μία μεταρρυθμιστική διαδικασία εξαντλείτο σε επωνυμίες.  Καλό όμως είναι ενίοτε, αλλαγές τέτοιου τύπου να έρχονται να συμβολίζουν μια ευρύτερη αλλαγή που όντως συντελείται. Κι εδώ η αλλαγή που συντελείται είναι λίγο πολύ η εξής: ανάμεσα σε άλλα, 130 νέοι οδηγοί κατάρτισης εισάγονται στα ΙΕΚ τώρα, τον Φεβρουάριο. Οι 130 νέοι οδηγοί κατάρτισης είναι τα προγράμματα σπουδών του επιπέδου 5. Οι οδηγοί κατάρτισης αυτοί, εν πολλοίς, περιγράφουν/περιλαμβάνουν νέα επαγγέλματα. Παίρνοντας λοιπόν, μαζί με αυτό σε ό,τι αφορά τα σημερινά ΙΕΚ που γίνονται ΣΑΕΚ, μία καινοτομία που είχε εισαχθεί από τον νόμο του ‘20, τα ΓΕΑΣ – εδώ πέρα έχουμε πάρα πολύ αρκτικόλεξα τα οποία ενδεχομένως δεν διευκολύνουν τη συζήτηση, αλλά η σύλληψη νομίζω ότι είναι πάρα πολύ ορθή. Τα ΓΕΑΣ τι είχαν έρθει να πουν; ότι πρέπει να έχουμε γραφεία διασύνδεσης ουσιαστικά των ΙΕΚ με την αγορά εργασίας, το λογικό. Αυτά τώρα, θα ξεκινήσουν να στελεχώνονται. Και η λογική αυτού του νόμου ποια είναι; Ότι  αυτές οι δομές δεν πρέπει να αφορούν μόνο τα σημερινά ΙΕΚ, ΣΑΕΚ, πρέπει να αφορούν όλη τη δομή του campus. Να λειτουργούν δηλαδή και για τα ΕΠΑΛ. Αυτό όλο σαν σύλληψη, έρχεται να πει τι; Ότι πρέπει να επενδύσουμε ακόμα περισσότερο στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση κυρίως μέσω της στόχευσής της και της διασύνδεσής της με κάθε τοπική κοινωνία και οικονομία. Εξ ου και οι ρυθμίσεις  οι οποίες αφορούν την περαιτέρω διασύνδεση με το περιφερειακό σκέλος της διακυβέρνησης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.

Νομίζω δηλαδή ότι αν το δει κανείς με έναν πολύ πιο απλό τρόπο απ’ ό,τι  περιγράφεται στο στενό κείμενο του νόμου, και το συνδυάσει με τους 130 νέους οδηγούς κατάρτισης των ΙΕΚ, το συνδυάσει με τα 114 εκατ. ευρώ των εργαστηρίων και με τις προγενέστερες πρωτοβουλίες οι οποίες έχουν ληφθεί, πρακτικά καταλήγει σ’ έναν συγκεκριμένο μεταρρυθμιστικό στόχο. Ο στόχος αυτός ποιος είναι; Να μπορέσουμε, εντός αυτής της τετραετίας να έχουμε θεμελιώσει- δομήσει τουλάχιστον 60 τέτοια campuses, 60 τέτοιες δομές, οι οποίες ιδανικά, θα πρέπει να είναι θεματικά και περιφερειακά στοχευμένες. Το πρώτο ΕΠΑΛ Περάματος είναι το πρώτο από το οποίο θα ξεκινήσουμε γιατί εκεί θα δημιουργηθεί και επίπεδο 5 - ΣΑΕΚ. Αν πάει κανείς εκεί, οπτικοποιείται το διακύβευμα. Είναι μπροστά από την ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη. Τα επαγγέλματα της ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης είναι επαγγέλματα τα οποία έχουν τεράστια ανταποκρισιμότητα στην αγορά εργασίας και πρέπει να εφοδιάσουμε τα παιδιά μας με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις για να μπορέσουν να πετύχουν σ’ αυτά. Όλο αυτό και όλη αυτή η προσπάθεια, αν αθροίσει κανείς τα συστατικά της, και τις θεσμικές πρωτοβουλίες που αυτός ο νόμος αυτός εισάγει, στο τέλος της ημέρας καταλήγει, και σε μία αναγκαία συμβολική μεταβολή που πρέπει να συντελεστεί. Η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση να γίνει για πολλούς συμπολίτες μας πρώτη επιλογή στη χώρα. Πρέπει δηλαδή εμείς από τη δικιά μας πλευρά ως πολιτεία, να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε αυτό να μπορεί να επιτευχθεί: με αναβάθμιση στις υποδομές, με βελτιώσεις, με όσο το δυνατόν περισσότερες θεσμικές διευκολύνσεις και μία ξεκάθαρη στρατηγική στόχευση. Θα διαπιστώσετε ότι ο συγκεκριμένος νόμος έρχεται ως συνέχεια του προηγούμενου, οι μεταρρυθμίσεις είναι αθροιζόμενες. Πετυχαίνουν όμως όταν είναι πολλαπλασιαζόμενες, όταν ουσιαστικά πολλαπλασιάζεται το αντικείμενό τους και το αποτέλεσμά τους. Νομίζω ότι θα διαπιστώσετε ότι αυτό το οποίο θέλουμε να πετύχουμε διευκολύνεται από τη συγκεκριμένη θεσμική πρωτοβουλία όταν σ αυτήν προστεθούν όλα τα συστατικά τα οποία προανέφερα. Και γι αυτό το λόγο θα πρέπει να προσθέσουμε ακόμα περισσότερα συστατικά, ακόμα περισσότερες μεταρρυθμίσεις, ακόμα περισσότερα προγράμματα, ακόμα περισσότερες θεσμικές πρωτοβουλίες, θέλουμε να το συζητήσουμε εκτενώς με όλα τα κόμματα της Αντιπολίτευσης να δούμε πως αυτό το οικοδόμημα, θα έχει διάρκεια μέσα στον χρόνο, και θα λειτουργήσει με όσο πιο αποτελεσματικό τρόπο για να πετύχει αυτό το οποίο συζητείται και συζητούσαν και οι τότε Πρωθυπουργοί που ανέφερα και το οποίο ακόμα και τώρα, είναι κάτι το οποίο παλεύουμε.

Ευρύτερα ζητήματα όπως αυτά ετέθησαν για τους αναπληρωτές, στο οποίο συμφωνούμε, στρατηγικός μας στόχος είναι να μειωθεί ο αριθμός των αναπληρωτών σε συνάρτηση με τους μόνιμους διορισμούς, αυτό όμως, έγινε την τελευταία τετραετία. Θα διαπιστώσετε ότι την τελευταία τετραετία είχαμε 28.000 μόνιμους διορισμούς στην εκπαίδευση. Περισσότερους απ’ ότι αφυπηρετήσεις. Είναι αλήθεια ότι τα δύσκολα χρόνια των μνημονίων γιγαντώθηκε ο αριθμός των αναπληρωτών καθηγητών, ακριβώς επειδή δεν μπορούσαν να γίνουν μόνιμοι διορισμοί. Αυτό ξεκίνησε να αντιστρέφεται. Η αντιστροφή έγινε λόγω του ότι η χώρα ξεκίνησε να έχει μία διαφορετική περπατησιά. Αυτή πρέπει να συνεχιστεί, να ενδυναμωθεί και όσο θα ενδυναμώνεται, τόσο περισσότερο θα αποκλίνουμε από αντικειμενικά δύσκολα σημεία στην καταγραφή των οποίων, νομίζω ότι δεν θα διαφωνήσει κανείς μας. Στις λύσεις, ενδεχομένως θα έχουμε απόκλιση.

Παρόλα αυτά όμως, νομίζω ότι θα διαπιστώσετε από το σύνολο αυτής της πρωτοβουλίας, από τη λογική που τη διέπει, και από την ταχύτητα με την οποία ευρύτερα θέλουμε να κινηθούμε, σε μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα της παιδείας, σε όλα τα κομμάτια της εκπαίδευσης ότι αντιλαμβανόμαστε και μεταβολίζουμε το πνεύμα και το νεύμα του εκλογικού σώματος ως μία εντολή να πατήσουμε γκάζι και όχι φρένο, ως μία εντολή να μεταβολίσουμε διαχρονικό διάλογο για θέματα παιδείας που είχε διαρκέσει εδώ και δεκαετίες, ως μία αφορμή για πράξη,  κίνηση, ταχύτητα και δράση. Κι αυτό θα συμβεί παντού.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ