25-06-16 Συνέντευξη του Νίκου Φίλη στα ΝΕΑ

O Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Νίκος Φίλης παραχώρησε συνέντευξη στα ΝΕΑ και τη δημοσιογράφο Βούλα Κεχαγιά. Ακολουθεί η συνέντευξη του Υπουργού:

Κύριε υπουργέ, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις του Brexit στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα;

Δεν χρειάζονται βιαστικές εκτιμήσεις. Το σίγουρο είναι ότι στην ευρωπαϊκή κρίση προστίθεται μια ακόμη αβεβαιότητα απρόβλεπτων διαστάσεων. Η Ευρώπη της λιτότητας, της επιτήρησης, της αφαίρεσης κοινωνικών δικαιωμάτων, της περιορισμένης δημοκρατίας και των ψυχώσεων εναντίον των μεταναστών απομακρύνει τους πολίτες και οδηγεί σε συνθήκες εθνικιστικών αναδιπλώσεων. Από αυτή την εξέλιξη δεν θα βγουν κερδισμένοι οι λαοί. Αν επιστρέψουμε στην όξυνση των μεγαλοεθνικιστικών αντιπαραθέσεων και των ιμπεριαλιστικών διαμαχών, τότε η ιστορική εμπειρία μάς οδηγεί σε ιστορικά αδιέξοδα και εφιαλτικές προοπτικές. Σκεφτείτε στον χώρο της Ευρώπης να αρχίσουν ξανά οι ανταγωνισμοί για σφαίρες επιρροής ανάμεσα σε ένα ευρώ που όλο και περισσότερο θα μοιάζει με μάρκο και στη στερλίνα. Σκεφτείτε μεγάλες χώρες όπως η Γαλλία να πέσουν στα νύχια της Ακροδεξιάς. Η απάντηση δεν είναι η επιμονή σε πολιτικές που καταργούν τις προγραμματικές διακρίσεις στο όνομα μιας ουδέτερης τεχνοκρατικής διαχείρισης. Είναι η πολιτικοποίηση και η ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Μια τέτοια πορεία για μια άλλη Ευρώπη προϋποθέτει την ισχυροποίηση των αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων, κομμάτων και κινημάτων. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε την τύχη (ή μήπως την ατυχία;) να βρεθεί πρώτος σε αυτή τη δίνη των ευρωπαϊκών γεγονότων. Πέρυσι ήταν μόνος. Φέτος δημιουργούνται προϋποθέσεις ευρωπαϊκών συνεργασιών όπως φαίνεται από τα αναμενόμενα αποτελέσματα αύριο στην Ισπανία, καθώς και από τις διεργασίες για επανατοποθετήσεις στον χώρο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και των Πρασίνων που είναι βέβαιο ότι το Brexit θα επιταχύνει.

Η Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ θα επικυρώσει μέσα στο Σαββατοκύριακο πρωτοβουλίες για τον εκλογικό νόμο και τη συνταγματική αναθεώρηση. Ποια η γνώμη σας για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τη βάση;

Η λύση δεν είναι η αναζήτηση μιας συγκεντρωτικής εξουσίας αλλά η εμβάθυνση της δημοκρατίας παντού. Ο διάλογος τώρα αρχίζει και είναι εύλογο να ακουστούν όλες οι απόψεις. Η ελληνική συνταγματική παράδοση, τουλάχιστον από τον προοδευτικό χώρο, τόνιζε την ανάγκη ενίσχυσης του κοινοβουλευτισμού και της διαλεκτικής έντασης ανάμεσα σε μορφές άμεσης και έμμεσης δημοκρατίας.

Η αδυναμία του πολιτικού συστήματος που απασχολεί τον δημόσιο διάλογο δεν έχει να κάνει με την κυριαρχία του Πρωθυπουργού αυτή καθεαυτήν, αλλά με τη λειτουργία θεσμοθετημένων οργάνων της πολιτείας όπως το Υπουργικό Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, θεσμών ρύθμισης και εποπτείας όπως οι ανεξάρτητες διοικητικές Αρχές, κέντρων εξουσίας όπως τα ΜΜΕ. Επίσης, από το μοντέλο του αρχηγικού δικομματισμού πρέπει να μεταβούμε σε κόμματα δημοκρατικά λειτουργούντα και στην ενίσχυση της δημοκρατικής συμμετοχής σε αντίθεση με την αρχή της «ανάθεσης» που σήμερα επικρατεί. Τέλος, όποια νέα πολιτειακή ισορροπία επιλεγεί είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να παραπέμπει σε μορφές πολιτειακού δυϊσμού.

Πείτε μου τι προτείνετε εσείς στο πλαίσιο της αναθεωρητικής διαδικασίας;

Η πρωτοβουλία μας πρέπει να ανταποκρίνεται στη λαϊκή εντολή να μην επιστρέψουμε στην εποχή των σκανδάλων, του αυταρχισμού, των πελατειακών τακτικών, του ευτελισμού της δημόσιας ζωής. Να μην επαναληφθούν πολιτικές πρακτικές και επιλογές που οδήγησαν τη χώρα στη σημερινή κρίση. Η κατάργηση του άρθρου 86 που θεσμοθετεί την ποινική ασυδοσία των υπουργών και πρώην υπουργών, η καθιέρωση πλαφόν στις βουλευτικές θητείες, η ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας, οι διακριτοί ρόλοι Εκκλησίας και Κράτους μπορούν να συμβάλουν επίσης στον εκδημοκρατισμό της πολιτείας.

Στο επίκεντρο της συνταγματικής αναθεώρησης πρέπει να είναι η ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων και η προστασία του δημόσιου χώρου (εκπαίδευση, ενέργεια, νερό, φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον), ειδικά σήμερα που επιχειρείται πανταχόθεν μια προσπάθεια «μετάθεσης» δημόσιων αγαθών στον ιδιωτικό χώρο.

Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προσοχή και στάθμιση των συσχετισμών δυνάμεων. Ας μην ξεχνάμε ότι το ισχύον Σύνταγμα αντανακλά τους πιο θετικούς για τις λαϊκές και κοινωνικές διεκδικήσεις εθνικούς και ευρωπαϊκούς συσχετισμούς της εποχής της Μεταπολίτευσης. Είναι δηλαδή ένα «ροζ» Σύνταγμα, όπως το έχουν χαρακτηρίσει οι πιστωτές. Σε εποχή μάλιστα μνημονιακής επιτήρησης, καραδοκεί πάντοτε ο κίνδυνος να ασκηθούν πιέσεις για τη συνταγματοποίηση του νεοφιλελευθερισμού.

Σας έχω ακούσει να επιμένετε στην καθιέρωση της απλής και ανόθευτης αναλογικής. Μάλιστα έχετε πει πως όλα τα άλλα είναι κόλπα. Θέλετε να γίνετε λίγο πιο σαφής;

Σημείο αναφοράς για όλους μας είναι η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως πάγιου εκλογικού συστήματος διεξαγωγής όλων των εκλογικών αναμετρήσεων σε Βουλή, Ευρωβουλή, Αυτοδιοίκηση και συνδικάτα. Η καθιέρωση της απλής αναλογικής αποτελεί σταθερή και βασική επιλογή της Αριστεράς γιατί συνδέεται με τη γνήσια πολιτική εκπροσώπηση (σε εποχή μάλιστα που εντείνεται η κρίση αντιπροσώπευσης), με την εξυγίανση του πολιτικού συστήματος και την ουσιαστική λειτουργία και αναβάθμιση των θεσμών διαφάνειας και κοινωνικού ελέγχου. Δεν θα επινοήσουμε ένα σύστημα κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του ΣΥΡΙΖΑ και της πολιτικής συγκυρίας, όπως έκαναν όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Η διατήρηση του 3% (ή περίπου 3%) για την είσοδο στη Βουλή αποτρέπει την κονιορτοποίηση της πολιτικής ζωής σε προσωποπαγή κόμματα, που με υπομόχλιο άμετρες προσωπικές φιλοδοξίες αλλά και με την αδιαφανή στήριξη από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και media θα μετεξελιχθούν σε «κόμματα - εκβιαστές» και παράγοντες πολιτικής αποσταθεροποίησης.

Εχετε μπει στο μάτι του κυκλώνα εξαιτίας των αλλαγών που δρομολογείτε στην εκπαίδευση. Είναι μόνο η ανάγκη της αντιπολίτευσης να ασκεί κριτική που σας βάζει στο στόχαστρο ή κάπου κι εσείς έχετε κάνει λάθη;

Ολοι όσοι πράττουν κάνουν και λάθη. Πάντως, η συμμετοχή στην πολιτική προϋποθέτει νηφάλιο πάθος και πολιτικό σχέδιο με δημοκρατικές αξίες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εκπαίδευση, παρότι συγκροτεί μέρος αυτού που ονομάζεται «κοινό καλό», αποτελεί ιστορικά κατεξοχήν πεδίο ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Το 1965 ο Παπανούτσος έγραφε αναφερόμενος στη δυνατότητα συναίνεσης στο εκπαιδευτικό νομοσχέδιο που είχε ετοιμάσει: «Σε ό,τι αφορά το βαθύτερο, το ιδεολογικό περιεχόμενο των σπουδών, […] “απολιτική εκπαιδευτική πολιτική” δεν υπάρχει! Κάθε πολιτική παράταξη πιστεύει στον τύπο ανθρώπου που οραματίζεται να διαπλάσει».

O πυρήνας της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι αξιακός και αυτός είναι ο λόγος τής τόσο σκληρής και σθεναρά προβαλλόμενης αντιπολίτευσης.

Υπάρχει βέβαια και η στρατηγική επιδίωξη της ΝΔ να ευτελίσει την πολιτική αντιπαράθεση σε μεθόδευση προσωπικής εξόντωσης των πολιτικών της αντιπάλων, αυτό που ονομάζεται «δολοφονία χαρακτήρων». Είναι χαρακτηριστικές οι ομιλίες του Μητσοτάκη στη Βουλή με δεκάδες συκοφαντικά και απαξιωτικά κοσμητικά επίθετα εναντίον του Πρωθυπουργού, καθώς και η αρθρογραφία των τηλεπερσόνων μυστικοσυμβούλων του και τα δημοσιεύματα του φαιοκίτρινου Τύπου που στοχοποιούν, συχνά με ρατσιστικό τρόπο, υπουργούς από τον χώρο ευθύνης του κοινωνικού κράτους. Με τη λάσπη όμως ο Μητσοτάκης δεν θα χτίσει ποτέ γέφυρα για την εξουσία. Θα βουλιάξει σ’ αυτήν.

Ο διαχωρισμός Κράτους - Εκκλησίας είναι τελικά μόνο μια θεωρία που δεν μπορεί να εφαρμόσει καν μια αριστερή κυβέρνηση;

Είναι ένα θέμα που πρέπει να επιλυθεί χωρίς περιττούς διχασμούς και αναθέματα. Η διαμόρφωση διακριτών ρόλων μεταξύ Εκκλησίας και Κράτους αποτελεί προγραμματική δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και αίτημα και άλλων πολιτικών ευαισθησιών, π.χ. από τον χώρο του Κέντρου και των φιλελευθέρων. Πρόκειται για ώριμο κοινωνικό αίτημα που ανταποκρίνεται στην ανάγκη για μια σύγχρονη και δημοκρατική πολιτεία σε συνθήκες, μάλιστα, πολυπολιτισμικής πραγματικότητας.

Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ Εκκλησίας - Κράτους δεν σχετίζεται με τη θρησκευτική ελευθερία, η οποία αυτονοήτως προστατεύεται.

Γιατί οι κληρικοί μισθοδοτούνται από το κράτος και όχι από την Εκκλησία;

Η Εκκλησία συχνά δίνει την εντύπωση ότι αποζητά την κρατική προστασία, δηλαδή ουσιαστικά λειτουργεί υπό καθεστώς κρατικής Εκκλησίας. Τα σύγχρονα κράτη έχουν λύσει και αυτό το ζήτημα στο πλαίσιο του διαχωρισμού των πεδίων δράσης Εκκλησίας - Κράτους, κάτι που πρέπει να γίνει και στη χώρα μας. Προφανώς το θέμα της μισθοδοσίας του κλήρου συναρτάται με τη γενικότερη ρύθμιση των σχέσεων Κράτους - Εκκλησίας καθώς και τη ρύθμιση της εκκλησιαστικής περιουσίας. Και τα δύο θέματα αποτελούν μέρος του διαλόγου ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Κύριε υπουργέ, το κίνημα των «Παραιτηθείτε» υπόσχεται ότι θα επανέλθει από το φθινόπωρο. Τι πραγματικά σας ενοχλεί στη δράση τους;

Με ενοχλούν το περιεχόμενο και ο χρόνος που επέλεξε η αντιπολίτευση να στήσει το «κίνημα» του «ακομμάτιστου» νεοφιλελευθερισμού και αυτό θέλησα να καταδείξω από την πρώτη στιγμή με τις παρεμβάσεις μου. Νομίζω ότι το μήνυμα ελήφθη με ευκρίνεια από τους πολίτες που γύρισαν την πλάτη στην όλη μεθόδευση. Μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης δημιουργούνται δυνατότητες για να γυρίσει σελίδα η χώρα μας.

Εχετε νιώσει πως κάποιες φορές δεν έχετε τη στήριξη του Πρωθυπουργού στις επιλογές σας ή στη στάση σας απέναντι σε κάποιες καταστάσεις;

Οχι, ποτέ, και ο λόγος είναι απλός. Δεν κινούμαι με βάση προσωπικές επιδιώξεις. Υπηρετώ το συλλογικό σχέδιο της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ για ένα σχολείο ισότητας και ποιότητας που θα λειτουργήσει ως μηχανισμός μετάβασης της κοινωνίας από την κρίση στην ανάπτυξη με δικαιοσύνη.

Η δημοκρατική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση αποτελεί κεντρική επιλογή της προοδευτικής διακυβέρνησης.

Θέλετε να παραμείνετε υπουργός Παιδείας;

Θέλω να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις μας για βαθιές τομές και μεταρρυθμίσεις σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Γι’ αυτόν τον στόχο εργάζομαι νυχθημερόν με τους συνεργάτες μου στο υπουργείο Παιδείας. Βρισκόμαστε στην αρχή πολλών παρεμβάσεων που θέλουν τον χρόνο τους για να αποδώσουν, όπως είναι για παράδειγμα το άνοιγμα των σχολείων από την πρώτη μέρα με όλους τους εκπαιδευτικούς και τα βιβλία στη θέση τους. Κανείς υπουργός, όσο ικανός κι αν είναι, δεν είναι δυνατό να ολοκληρώσει το έργο του σε ένα ιδιαίτερα απαιτητικό υπουργείο όπως αυτό της Παιδείας με μόλις δέκα μήνες παρουσίας.

Βαδίζουμε προς τη δεύτερη αξιολόγηση. Πόσο εύκολο είναι να βάλετε κόκκινες γραμμές στα εργασιακά και κυρίως να μην τις παραβιάσετε;

Είναι δύσκολο αλλά αναγκαίο να δώσουμε τη μάχη για τη διασφάλιση των εργασιακών δικαιωμάτων. Καμιά ανάπτυξη δεν είναι βιώσιμη χωρίς την προστασία της εργασίας. Στις συνθήκες που διαμορφώνονται στην Ευρώπη και στη χώρα μας μόνο μια κυβέρνηση της Αριστεράς θέλει και μπορεί να δώσει αυτή τη μάχη.

Ποιο είναι το μείγμα της πολιτικής που κατά τη γνώμη σας πρέπει να ακολουθήσει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ εν μέσω Μνημονίου για να μην ταλαιπωρείται από συνειδησιακές συγκρούσεις που έχουν ως αφετηρία την Αριστερά;

Η Αριστερά δεν υπάρχει εκτός κοινωνίας, κλεισμένη σε κάποιο μοναστήρι να επιχειρεί να σώσει την ψυχή της. Υπάρχει ως κίνημα αλλαγής του κόσμου με πολιτικό σχέδιο που στο επίκεντρό του είναι οι δυνάμεις της εργασίας, η νεολαία, η κοινωνική χειραφέτηση και το περιβάλλον. Η κυβέρνηση θα κριθεί από την ικανότητά της να επιταχύνει την πορεία της ανάπτυξης με δικαιοσύνη, να αντιμετωπίσει με επιτυχία τα προβλήματα καθημερινότητας των πολιτών και βεβαίως να επιτύχει την απομείωση του χρέους.