ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ - 14-02-17 Συνέντευξη του γενικού διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης, δρα Φίλιππου Τσιμπόγλου στην "ΕΦΣΥΝ"

filippos tsimpogloy foto ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

14-02-17 Συνέντευξη του γενικού διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης, δρα Φίλιππου Τσιμπόγλου στην "ΕΦΣΥΝ"

στην συντάκτρια Παρή Σπίνου http://www.efsyn.gr/arthro/me-logismo-kai-me-orama-prohorame

Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος ζει μια ιστορική στιγμή. Αν το 1903 άρχισε τη λειτουργία της στο Βαλλιάνειο, το υπέροχο νεοκλασικό των Χάνσεν και Τσίλερ στην οδό Πανεπιστημίου, τώρα ετοιμάζεται για τη μετεγκατάστασή της στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στο αέρινο, σύγχρονο κτίριο του Ρέντζο Πιάνο. Ενας νέος χώρος ανοίγει και μαζί μια νέα εποχή καινοτομίας.

Στο παλιό κτίριο επικρατεί δημιουργικός αναβρασμός που συναρπάζει και παρασύρει όλους τους εργαζόμενους. Στον σιδερένιο, πενταώροφο πύργο με τα βιβλιοστάσια έχει ολοκληρωθεί το τεράστιο έργο καθαρισμού από συντηρητές, με σύγχρονες συσκευές, 750.000 βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών και άλλων τεκμηρίων, ενώ τώρα, οι ειδικοί με τα γαλάζια γάντια ασχολούνται προσεκτικά με τη ραδιοσήμανση των βιβλίων (RFID).

«Αυτό σημαίνει ότι κανένα βιβλίο δεν θα μεταφερθεί ανώνυμο στη νέα του στέγη. Θα καταγραφεί, θα μπει στο κιβώτιο, αλλά θα γνωρίζουμε από ποιο ράφι έφυγε και σε ποιο ράφι πηγαίνει, τι περιέχει, με τον αριθμό της ταυτότητάς του», μας λέει ο γενικός διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης, δρ Φίλιππος Τσιμπόγλου.

«Επιπλέον τώρα αξιολογούνται τα βιβλία που χρειάζονται συντήρηση και βιβλιοδεσία, έργο που θα γίνει στον καινούργιο χώρο. Τα μηχανήματα μας περιμένουν. Εχουμε ανάγκες συντήρησης για 500 χρόνια. Σκεφτείτε ότι μόνο τα πολύτιμα είναι 10.255, ενώ ένα βιβλίο μπορεί να θέλει κι ένα εξάμηνο για να συντηρηθεί...».

Δεν μπορεί να κρύψει τον ενθουσιασμό του, που γίνεται... μεταδοτικός. Αεικίνητος, επιβλέπει, παροτρύνει, εμπνέει. «Με λογισμό και με όραμα προχωράμε», τονίζει ο Φίλιππος Τσιμπόγλου. «Τα χρονοδιαγράμματα είναι πιεστικά, πολλά πρέπει να γίνουν, 40 έργα σε πέντε άξονες περιλαμβάνει η διαδικασία της μετεγκατάστασης, ωστόσο όλοι, εσωτερικοί και εξωτερικοί συνεργάτες, καταλαβαίνουν ότι ζούμε μια ιστορική συγκυρία. Μια φορά στα 100 χρόνια γίνεται αυτό».

Με πολυετή πείρα στη διεύθυνση, την οργάνωση και την ανάπτυξη βιβλιοθηκών, ακόμα και ο ίδιος νιώθει δέος μπροστά στον πλούτο της Εθνικής Βιβλιοθήκης. «Τεράστιος και μοναδικός, που θα αναδειχτεί όπως πρέπει στη νέα στέγη και θα γίνει προσιτός στους ερευνητές και στο ευρύ κοινό.

Η νέα Εθνική Βιβλιοθήκη στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) | ΑΠΕ/ΜΠΕ/ΚΟΛΕΣΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

Στη συλλογή μεταξύ άλλων βρίσκονται 5.400 χειρόγραφα θεολογικά, αριστοτελικά, ομηρικά, μουσικά, τουλάχιστον 200 αρχεία, όπως των αγωνιστών του ’21, σπάνια περιοδικά, 3.500 έργα τέχνης, αφίσες - μέσα σε έναν χρόνο συγκεντρώσαμε 6.000 από 500 οργανισμούς.

Μακάρι όσοι έρθουν να νιώσουν όπως εγώ. Φαντάσου να βλέπεις μπροστά σου την υπογραφή του Ρήγα Φεραίου, του Διονυσίου Σολωμού, του Υψηλάντη, του λόρδου Μπάιρον ή μοναδικές εκδόσεις που δεν έχει ούτε το Βατικανό ούτε η British Library…».

• Δεν φοβάστε ότι τέτοια σπάνια έργα αν γίνουν προσιτά σε μη ειδικούς, μπορεί να φθαρούν;

Παλαιότερα υπήρχε μια τέτοια λογική, όμως πλέον έχουμε τους τρόπους να χρησιμοποιούνται και να μη φθείρονται. Στον καινούργιο χώρο οι συνθήκες είναι ειδυλλιακές θα έλεγα, οι καταλληλότερες για τα βιβλία θερμοκρασίες, χειμώνα-καλοκαίρι.

Εκεί θα φτιάξουμε το τμήμα περιοδικών εκθέσεων, σε μόνιμη βάση, όπου θα εναλλάσσονται κομμάτια από τα πιο πολύτιμα και σπάνια - βιβλία, χειρόγραφα, αρχεία, αυτόγραφα, χαρακτικά, χάρτες κ.ά.

Το τμήμα των εκθέσεων θα βρίσκεται στο ισόγειο, στον χώρο της δανειστικής βιβλιοθήκης, που την ονομάζουμε ανοιχτή βιβλιοθήκη. Θα εκδώσουμε ταυτότητες μελών της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Οταν κάποιος θέλει να δανειστεί, θα χρησιμοποιεί μια τέτοια κάρτα. Στο εξωτερικό μετράνε την επιτυχία και την πρόοδο των βιβλιοθηκών με το πόσο τοις εκατό κάλυψη σε πληθυσμό έχουν οι ταυτότητες μελών. Θέλουμε να επεκταθεί αυτό σε όλη την Ελλάδα, καθώς τώρα εξελίσσεται η δημιουργία ενός εθνικού δικτύου βιβλιοθηκών.

• Η Εθνική Βιβλιοθήκη ήταν μακριά από τις άλλες βιβλιοθήκες μας...

Τώρα είναι κοντά. Ξεκινήσαμε με τις δημόσιες και τις δημοτικές και μας αγκάλιασαν, πήραμε ένα δίκτυο από το Future Library, που δημιουργήθηκε με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και περιελάμβανε 117 βιβλιοθήκες και τώρα τις κάναμε 180.

Κάναμε την καλοκαιρινή εκστρατεία για παιδιά, που θέλουμε να την επεκτείνουμε, αρχίσαμε δράσεις στη νέα μας έδρα, αλλά και πιο βιβλιοθηκονομικές, όπως την καταλογογράφηση σε καθημερινή βάση, ώστε να μην ασχολούνται με αυτήν οι βιβλιοθήκες. Εχουμε ήδη μάθει αρκετά από τις περιφερειακές βιβλιοθήκες που συχνά λειτουργούν κόντρα στις δυσκολίες, θα μάθουμε κι άλλα, θα συνεχιστεί η συνεργασία.

Τους το οφείλουμε. Θα μας δοθεί η δυνατότητα να παίξουμε τον ρόλο του συντονιστή όλων των βιβλιοθηκών, τον ρόλο δηλαδή που έχει κάθε Εθνική Βιβλιοθήκη παγκοσμίως. Θα προσφέρουμε πρότυπα, πειραματισμό, αλλά και κίνητρα στους επισκέπτες να συνεχίσουν στις τοπικές τους βιβλιοθήκες, μέσω του δικτύου.

• Πώς θα λειτουργήσει η νέα μεγα-Εθνική Βιβλιοθήκη; Λεφτά υπάρχουν;

Είναι θέμα αξιών, όχι μόνο οικονομικό. Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, ακόμα και η Σερβία και η Κροατία, δίνουν περισσότερα κατά κεφαλήν ΑΕΠ για τον προϋπολογισμό της Εθνικής Βιβλιοθήκης τους. Ομως, είμαστε κοντά στον στόχο να φτάσουμε τον μέσο όρο των άλλων ευρωπαϊκών Εθνικών Βιβλιοθηκών σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Η πρόβλεψη από το Ιδρυμα Στ. Νιάρχος στη σύμβαση με το Ελληνικό Δημόσιο ήταν στα 12 εκατομμύρια ευρώ με τους μισθούς, χωρίς το κόστος συντήρησης των κτιριακών εγκαταστάσεων. Τώρα υπολογίζουμε πως χρειαζόμαστε 7 εκατ. για τα λειτουργικά έξοδα, μαζί με το κόστος συντήρησης του κτιρίου, αφού τους μισθούς του προσωπικού τους καλύπτει το ΥΠΕΠΘ.

Για φέτος είμαστε εξασφαλισμένοι, από τα 5 εκατ. που μας έχει δώσει το Ιδρυμα έχουμε ξοδέψει το 50%. Αλλα 5 εκατ. μας παρέχει το ΥΠΕΠΘ για τη μετάβαση με την ευρεία έννοια, όπου περιλαμβάνονται η ανάπτυξη υποδομών, η μετακόμιση και η αγορά βιβλίων - ηλεκτρονικών και έντυπων. Είχαμε να εμπλουτίσουμε τις συλλογές μας πάνω από μία δεκαετία...

Αποκτήσαμε περισσότερα από 900 έντυπα και ηλεκτρονικά βιβλία, με έμφαση στις ελληνικές σπουδές, τα οποία προορίζονται για το ερευνητικό τμήμα της Βιβλιοθήκης. Για το 2018 η μεν συνδρομή μας στο Κέντρο Πολιτισμού έχει προταθεί από το υπουργείο Οικονομικών να ενταχθεί στο μεσοπρόθεσμο, το δε κόστος συντήρησης το υπουργείο κάνει προσπάθεια να το εξασφαλίσει.

• Και από προσωπικό, πόσα άτομα χρειάζονται συνολικά;

Ευτυχώς δεν μπορούμε να κάνουμε συμβιβασμούς. Βγήκε προκήρυξη τον Δεκέμβρη του 2014 για 40 άτομα μέσω ΑΣΕΠ και βάλαμε υψηλές προδιαγραφές προκειμένου να δημιουργηθεί ο πρώτος πυρήνας από ειδικότητες και τεχνογνωσία. Το αποτέλεσμα ήταν 100% επιτυχές.

Πήραμε ανθρώπους που γνωρίζουν και αγαπούν τη δουλειά τους. Ειδικά για τους συντηρητές έγινε κάτι πρωτόγνωρο, πέρασαν πρακτική δοκιμασία μία μέρα από τις 7 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα και αξιολογήθηκαν. Χρειαζόμαστε ασφαλώς άτομα για ψηφιακές υπηρεσίες (έχουμε θέσεις, θα προκηρυχτούν κι άλλες), βιβλιοθηκονόμους (πήραμε μια μεγάλη ομάδα, περιμένουμε κι άλλους), ιστορικούς, αρχαιολόγους, παλαιογράφους.

Κάθε χρόνο ενισχυόμαστε από αποσπάσεις, αλλά καταλαβαίνετε ότι υπάρχει πρόβλημα όταν κάποιος έρχεται για μικρό διάστημα, συχνά χωρίς ειδικότητα και πρέπει να μπαίνουμε στη βάσανο της ανανέωσης. Τώρα είμαστε 106, χρειαζόμαστε συνολικά 286 άτομα... μια μικρή κοινωνία.

Είναι θετικό πως παρότι τα δυόμισι τελευταία χρόνια, πέντε υπουργοί άλλαξαν και είχαμε δύο σχηματισμούς κυβέρνησης, η υποστήριξη στην Εθνική Βιβλιοθήκη ήταν σαν μια ευθεία γραμμή. Αυτό μας δίνει την ελπίδα να προχωρήσουμε. Υλοποιούνται οι υποχρεώσεις της Πολιτείας όχι μόνο προς τον νόμο της σύμβασης αλλά και προς την αποστολή της Εθνικής Βιβλιοθήκης και έτσι η δική μας ευθύνη είναι πια πιο μεγάλη.

• Πότε με το καλό θα γίνουν τα εγκαίνια;

Από 23 Φεβρουαρίου που παραδίδεται το κτίριο στο ελληνικό Δημόσιο έχουμε έξι μήνες περιθώριο για να μετακομίσουμε και δύο μήνες δοκιμαστικής λειτουργίας. Αρα πρακτικά τοποθετούμε τα εγκαίνια για το φθινόπωρο του 2017.

• Τελικά, πώς oραματίζεστε την Εθνική Βιβλιοθήκη του μέλλοντός μας;

Θα είναι ένα πραγματικό διεθνές κέντρο μελέτης του ελληνικού πολιτισμού το οποίο δεν θα μπορείς να προσπεράσεις. Αυτός είναι ο κεντρικός στόχος. Παράλληλα, θα είναι ανοιχτό στην κοινωνία σε συνεργασία με τις βιβλιοθήκες της επικράτειας. Εκτός από την αισθητική, το κόσμημα, εκτός από τη συλλογή, τον πλούτο, αυτή η βιβλιοθήκη θα είναι προσιτή και ταυτόχρονα εμβληματική, σοβαρή, όχι σοβαροφανής, κοντινή και μεγάλη.

Ολα αυτά τα δυαδικά που είναι τέχνη και δυσκολία να τα συνδυάσεις. Θα έχουμε μια κλασική Εθνική Βιβλιοθήκη για τους ερευνητές και ταυτόχρονα για το ευρύ κοινό. Θα έχουμε τον παραδοσιακό τρόπο γραφής της πληροφορίας και της γνώσης, τα βιβλία δηλαδή, και ταυτόχρονα τον ψηφιακό, τον υβριδικό.

Θα έχουμε έναν χαρακτήρα ναι μεν ελληνοκεντρικό, αλλά διευρυμένο σε όλο τον κόσμο, όπου έχει ενδιαφέρον ο ελληνικός πολιτισμός. Ετσι, τον άλλο μήνα ξεκινάμε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και θα ακολουθήσουν και άλλα αντίστοιχα ιδρύματα.

• Kατά την άποψή σας, ποια είναι τα προτερήματα του νέου κτιρίου του Ρέντζο Πιάνο;

Ασφαλώς το κτίριο είναι προορισμός, αλλά δεν θέλουμε να το περιορίσουμε μόνο ως αξιοθέατο, επιθυμούμε να γίνει προορισμός με ουσία και συνέχεια και στον χώρο και στον χρόνο. Πάντως, μου αρέσει ότι υπάρχει ευρυχωρία, χώρος να διαβάσει κανείς. Θέλω να υπάρχουν «φωλιές» για κάθε χρήστη -αναγνώστη έλεγαν πιο παλιά- που ζητάει πράγματα ανάλογα με τις ανάγκες του, τη συγκεκριμένη στιγμή στον συγκεκριμένο χώρο.

Η Εθνική Βιβλιοθήκη θα προσαρμόζεται στον εκάστοτε ερευνητή. Πώς θα γίνει αυτό; Αν είναι φυσικός, να πάει στον χώρο της Φυσικής, αν είναι κοινωνιολογόγος, στα της Κοινωνιολογίας. Αρα δημιουργούμε κάποιες γωνιές για τις θετικές επιστήμες, για τις κλασικές σπουδές, για τα χειρόγραφα, τα περιοδικά κ.λπ. Καινοτομούμε και με το τμήμα της δημόσιας δανειστικής βιβλιοθήκης, ανοιχτό στο κοινό, όπου με χίλιους δυο τρόπους κάποιος προσεγγίζει τη γνώση.

Αλλος με τον πειραματισμό, άλλος με την περιέργεια, με την ανάγνωση ή με βιωματικό τρόπο για να φτάσει να αποκτήσει την αγάπη για το βιβλίο μέσα από τον δικό του προσωπικό τρόπο.

• Το θέμα της πρόσβασης στο Φάληρο σας απασχολεί;

Υπάρχουν ήδη 2-3 αστικά λεωφορεία που περνάνε από το ΚΠΙΣΝ. Πρέπει όμως να υπάρξει συνεννόηση με τον ΟΑΣΑ όταν υπάρχουν βραδινές εκδηλώσεις, και στην Εθνική Λυρική Σκηνή, να εξυπηρετούν τον κόσμο μέχρι τις 12.30.

Πάντως εμείς ξεκινάμε ανάποδα το ωράριο με την Εθνική Βιβλιοθήκη ανοιχτή το Σαββατοκύριακο, από τις 8 το πρωί μέχρι τις 9 βράδυ, και με κάποιες λειτουργίες όπως το αναγνωστήριο μέχρι τις 12 τα μεσάνυχτα. Διερευνούμε και για ένα αναγνωστήριο ανοιχτό σε 24ωρη βάση.

• Και το Βαλλιάνειο πώς θα το αξιοποιήσετε;

Κλείνουν κατ’ αρχάς το κεντρικό αναγνωστήριο και το αναγνωστήριο χειρογράφων, όμως όλες οι άλλες υπηρεσίες λειτουργούν. Οπως το ΙSBN, δεν σταματούν να παράγονται βιβλία και η παραλαβή τους γίνεται κανονικά.

Τα βιβλία εγκιβωτίζονται και μεταφέρονται στο Φάληρο, ενώ θα ξεκινήσει και η μελέτη για την αποκατάσταση του Βαλλιανείου, που θα ξαναπάρει την αίγλη του. Σχεδιάζουμε στο μέλλον να ξαναλειτουργήσει το αναγνωστήριο, αλλά το κοινό θα μπορεί να αναζητά τα βιβλία ψηφιακά, μέσω WiFi, ενώ στους χώρους του θα γίνονται συνέδρια, εκθέσεις, σεμινάρια κ.λπ.

Το βιβλιοστάσιο, έπειτα από αρχιτεκτονική μελέτη κι αφού εξοπλιστεί με κατάλληλες συνθήκες -θερμοκρασίας, υγρασίας κ.λπ..- θα γίνει το θησαυροφυλάκιο του αρχειακού αντίτυπου. Οπως η Τράπεζα της Ελλάδος έχει τον χρυσό, εμείς θα έχουμε ένα άλλο είδος χρυσού, στο κέντρο της Αθήνας, που θα προφυλάσσεται αλλά θα επιτρέπει και μια περιήγηση στα βιβλιοστάσια.

Επιπλέον, ο κήπος είναι ιδανικός για τη λειτουργία καφενείου, ένας χώρος αναψυχής όπου κάποιος μπορεί να διαβάζει. Επιθυμούμε το Βαλλιάνειο να είναι και ζωντανό και μουσείο ταυτόχρονα.