09-04-16 Συμπεράσματα του Εθνικού Διαλόγου για την Πρώιμη Παρέμβαση σε Μαθησιακά Προβλήματα

Ολοκληρώθηκε η ημερίδα προβληματισμού (Γ΄) του Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία, που πραγματοποιήθηκε σήμερα στο υπουργείο, με θέμα την Πρώιμη Παρέμβαση σε Μαθησιακά Προβλήματα.

Χαιρετίζοντας τις εργασίες της ημερίδας, ο υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, Νίκος Φίλης, είπε:

"Σας καλωσορίζω στο Υπουργείο Παιδείας. Το θέμα της ειδικής αγωγής είναι ένα θέμα που δεν αφορά μόνο ή και κυρίως το Υπουργείο Παιδείας, δεν αφορά την τυπική εκπαίδευση, δεν αφορά μόνο την εκπαίδευση. Το θέμα της πρώιμης παρέμβασης είναι ένα ζήτημα όπου γίνεται σε πολλούς χώρους, και ως προς την αντιμετώπισή του στα ζητήματα των παρεμβάσεων και ως προς την θεματολογία του βεβαίως.

Για αυτό έχουμε συνείδηση ότι η συζήτηση που θα γίνει σήμερα εδώ θα έχει επιτυχή αποτελέσματα, θα καρποφορήσει στο βαθμό που μπορεί να προβεί σε συνέργιες ανάμεσα στο ιατρικό μέρος, το εκπαιδευτικό μέρος και το ενδοκοινοτικό μέρος. Δηλαδή συνέργιες ανάμεσα σε υπηρεσίες κοινωνικές, που αφορούν τον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης. 

Στο πρόγραμμα της σημερινής συνάντησης υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες συνομιλίας ανάμεσα στους φορείς. Έχουμε συνείδηση ότι όσο πιο νωρίς εντοπιστεί και μελετηθεί το θέμα που αφορά στην εξέλιξη του μαθησιακού προβλήματος τόσο καλύτερα είναι για το παιδί και για την κοινωνία. Είναι γνωστό ότι η μεγάλη επένδυση που πρέπει να γίνει στην εκπαίδευση πρέπει να γίνει πριν το σχολειό ή στις πρώτες τάξεις του σχολείου. Πρέπει ακόμα νωρίτερα: από τη στιγμή που γεννιέται το παιδί μέχρι τη στιγμή που δυνητικά θα πάει στο σχολείο 5, 6 ετών, στα προνήπια. Συνεπώς η συζήτηση που κάνουμε σήμερα για την πρώιμη παρέμβαση ανταποκρίνεται και στη σύγχρονη παιδαγωγική αντίληψη, που θέλει την αντιμετώπιση των προβλημάτων μάθησης και γενικότερα το εκπαιδευτικό ζήτημα να ξεκινά από νωρίς, από τη στιγμή που γεννιέται το παιδί στην ουσία. Και όχι αρκετά αργά, όταν διαπιστωθεί δηλαδή ένα πρόβλημα.

Αυτή την περίοδο υπάρχει μία διαδικασία του Εθνικού και Κοινωνικού διαλόγου για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση στον χώρο της εκπαίδευσης, έχουμε θέσει ήδη ως πρώτη προτεραιότητα τη δεκατετράχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση. Δεκατετράχρονη με την έννοια ότι επεκτείνουμε την προσχολική εκπαίδευση των νηπίων. Στη προσπάθεια να γίνει σταδιακά και η προνηπιακή, υποχρεωτική βαθμίδα εκπαίδευσης.

Είναι προφανές ότι όσο επεκτείνουμε προς τα κάτω τις δεσμεύσεις για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, για την υποχρεωτική εκπαίδευση,  τόσο, επαναλαμβάνω, θα μπορούμε να έχουμε καρπούς κατά τη διάρκεια του υπόλοιπου σχολικού βίου.

Με αυτές τις απλές σκέψεις θα σας καλωσορίσω σήμερα στο Υπουργείο και να σας διαβεβαιώσω ότι όλα όσο ειπωθούν σήμερα εδώ θα ληφθούν σοβαρά υπόψη και από την επιτροπή Εθνικού Διαλόγου και από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Είναι εδώ η κυρία Αστέρη, διευθύντρια της Ειδικής Αγωγής και ο κύριος Κασσιανός, που έχει την ευθύνη από την πλευρά του Γραφείου Υπουργού για τα θέματα της Ειδικής Αγωγής".

Στον χαιρετισμό του, ο πρόεδρος του Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία, Αντώνης Λιάκος, επεσήμανε:

"Η Ειδική Αγωγή είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο που δεν αφορά ένα μέρος της εκπαίδευσης αλλά την καρδιά της. Και την αφορά από πολλές πλευρές. Γιατί μέσω της Ειδικής Αγωγής μπορούμε να προσεγγίσουμε τα προβλήματα της μάθησης για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, για όλα τα παιδιά.

  Εκεί ακριβώς μπορούμε να δοκιμάσουμε τις προτάσεις μας και να  εντοπίζουμε τα προβλήματα που πρέπει να λύσουμε.

  Σε δύο ζητήματα επικοινωνούμε  σε σχέση με τις άλλες εργασίες  που κάνουμε στον Εθνικό Διάλογο.  Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών για την Ειδική Αγωγή θα πρέπει να είναι μέρος του συνολικότερου  προγράμματος αλλά και της ίδιας της δομής της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων.

  Παραδείγματος χάριν, σύμφωνα με την παραπάνω άποψη,  στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση έχουμε την έννοια της διδακτικής των επιμέρους μαθημάτων και την έννοια της  συνολικής αντιμετώπισης του παιδιού.

 Έχει να κάνει επίσης με την αναμόρφωση των προγραμμάτων στην ίδια την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Επειδή εδώ δεν είναι δυνατόν να εντάξουμε τα παιδιά σε συνθήκες αγωγής μέσα στο σχολείο, όσο αυτό το σχολείο  παραμένει ιεραρχικό και παραμένει διδακτικό, όταν στη  διάταξη της τάξης, ο δάσκαλος  μιλάει και οι μαθητές ακούν.

  Η αναδιάταξη της τάξης είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα, εκεί όπου με τους επιστήμονες της Ειδικής  Αγωγής προχωράμε χέρι-χέρι.

  Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το σχολείο δεν μεταδίδει μόνο γράμματα, δεν μεταδίδει μόνο δεξιότητες αλλά οφείλει να καλλιεργήσει αξίες. Για αυτό το λόγο  η παρουσία, η ένταξη των παιδιών της Ειδικής Αγωγής μέσα στο γενικότερο σχολείο σκοπεύει στο να καλλιεργήσει τις αξίες της αλληλεγγύης των  παιδιών, του εθελοντισμού. Όλες  εκείνες τις αξίες που οφείλουμε να προσφέρουμε στην ευρύτερη κοινωνία. Επομένως από την άποψη αυτή πολλά προβλήματα που εμφανίζονται και εμφανίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες, όπως η επιθετικότητα, το μπούλινγκ, οι ομαδοποιήσεις των παιδιών είναι ζητήματα τα οποία μέσω της εγκόλπωσης και της αφομοίωσης  των συμπερασμάτων των συναδέλφων της Ειδικής Αγωγής  θα βοηθήσουν το σχολείο συνολικά.

Με αυτά θα ήθελα να καλέσω τον κόσμο στη σημερινή εκδήλωση".

Τα βασικά συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η σημερινή συζήτηση είναι ότι:

Η πρώιμη παρέμβαση εξελίσσεται σήμερα με γοργούς ρυθμούς στις περισσότερες προηγμένες χώρες με τη συνεργασία πολλών ειδικών από το χώρο της υγείας, της εκπαίδευσης, της κοινωνικής πολιτικής, της οικονομίας, της παιδικής και της οικογενειακής ανάπτυξης.

Η πρώιμη ανίχνευση των διαταραχών της ανάπτυξης και η έγκαιρη αντιμετώπιση των εμποδίων μάθησης, σε όσο το δυνατόν μικρότερη ηλικία, έχει πολλαπλά οφέλη

• Για τα ίδια τα παιδιά, τα οποία εξελίσσονται πολύ καλά σε γνωστικό, κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο, αφού πολλάκις επιτυγχάνουν την πλήρη ενσωμάτωσή τους ακόμα και στο τυπικό πρόγραμμα εκπαίδευσης.
• Για τους γονείς τους, οι οποίοι λαμβάνοντας την κατάλληλη συμβουλευτική υποστήριξη αφενός δεν αισθάνονται αβοήθητοι και αφετέρου γίνονται αποτελεσματικότεροι στην επικοινωνία τους με το παιδί και την υποστήριξή του.
• Για το σχολείο, το οποίο θα υποδεχθεί μαθητές με γνωστική ετοιμότητα και επομένως θα έχει ευκολότερο έργο και καλύτερα αποτελέσματα.

Η αναγνώριση παιδιών που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση αναπηρίας και ειδικών αναγκών σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να γίνει σήμερα από τις πρώτες ημέρες της ζωής τους. Όμως, η ελληνική και διεθνής εμπειρία αποκαλύπτει ότι όσο μικρότερη είναι η ηλικία του παιδιού τόσο λιγότερο αποτελεσματικές μεθόδους διαθέτουμε για την αναγνώριση και την έγκαιρη αντιμετώπιση των δυσκολιών του.

Έχει διεθνώς αποδειχθεί ότι οι πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις είναι οι συστημικές, στηρίζοντας το σύστημα της οικογένειας και του σχολείου. Σε αυτό το πλαίσιο, σημαντικά βήματα αποτελούν η σωστή ενημέρωση και πληροφόρηση της οικογένειας και στη συνέχεια η κατάρτιση του υποστηρικτικού πλαισίου που περιλαμβάνει παρεμβάσεις εξατομικευμένες στις πολιτισμικές συνθήκες όπου ζει το παιδί.

Βασικοί παράγοντες επιτυχίας των προγραμμάτων Πρώιμης Παρέμβασης είναι :

• Η χρονική στιγμή που αρχίζει η παρέμβαση, η άμεση συμβουλευτική υποστήριξη και η εμπλοκή των γονέων και όλης της οικογένειας και
• Η διεπιστημονική διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος, με τη συνεργασία διαφόρων ειδικών από το χώρο της ιατρικής, της εκπαίδευσης, της ψυχολογίας και της κοινωνικής εργασίας

Τα μοντέλα αποτελεσματικής Πρώιμης Παρέμβασης οφείλουν να απαντούν στις σημερινές κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, να είναι πολυπαραγοντικά, συστημικά και να περιλαμβάνουν ενδυνάμωση και εκπαίδευση των γονέων και ενταξιακές πρακτικές στο πλαίσιο του σχολείου και της κοινότητας. Βασικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της Πρώιμης Παρέμβασης μπορεί να παίξει η Τοπική Αυτοδιοίκηση με την ενδυνάμωση των δομών κοινωνικής πρόνοιας αφού αποτελεί το πλέον προσιτό και προσβάσιμο σημείο αναφοράς για τον πολίτη-γονιό.