02-06-20 Συζήτηση επί της αρχής του νομοσχεδίου: "Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις"
Ομιλία Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων Β. Διγαλάκη στη Διαρκή Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων
Καλό μήνα, καλή εβδομάδα και από εμένα. Θα αναφερθώ στους τρεις άξονες που αφορούν την ανώτατη εκπαίδευση, ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών, το θέμα των μετεγγραφών και την εκλογή πρυτανικών αρχών. Θα ξεκινήσω από αυτό, που είναι το πιο σημαντικό. Και είναι το πιο σημαντικό, γιατί αντικατοπτρίζει το πανεπιστήμιο το οποίο εμείς θέλουμε, ένα πανεπιστήμιο εξωστρεφές, ένα πανεπιστήμιο διεθνοποιημένο, ένα πανεπιστήμιο το οποίο θα ανταγωνίζεται τα καλύτερα πανεπιστήμια στο κόσμο. Άκουσα πριν από τον κύριο Φίλη, ότι έφεραν τις διατάξεις για τα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών το 2017 και αυτό είναι αλήθεια. Κύριε Φίλη, ρητορική ερώτηση. Πόσα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών ιδρύθηκαν από τότε, όταν για κάθε ένα από αυτά θα πρέπει να βγει μία υπουργική απόφαση και να γίνει σε συνεργασία με το διεθνές; Το αποτέλεσμα δείχνει τη ποιότητα αυτών των διατάξεων.
Εμείς λέμε ότι θέλουμε να ενισχύσουμε το αυτοδιοίκητο, θέλουμε να ενισχύσουμε την εξωστρέφεια των πανεπιστημίων και γι’ αυτό το λόγο τα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών, ιδρύονται με απόφαση της Συγκλήτου, όχι Υπουργού και χωρίς συνεργασία με το διεθνές.
Σας άκουσα να λέτε, ότι με αυτό τον τρόπο ανοίγουμε το πανεπιστήμιο, το κάνουμε μπίζνα, προγράμματα σπουδών χωρίς κανένα έλεγχο, τα οποία θα λειτουργούν παράλληλα. Ένα παράλληλο, δηλαδή, πανεπιστήμιο με αυτό που ήδη έχουμε. Κύριε Φίλη, ο κρατισμός δεν είναι συνώνυμο της ποιότητας. Δεν σημαίνει ότι αν ενισχύσεις το αυτοδιοίκητο στο πανεπιστήμιο, αυτό θα σημαίνει και αυτόματα υποβάθμιση του επιπέδου των σπουδών. Τι κάνουμε λοιπόν. Η απόφαση της Συγκλήτου, περιλαμβάνει το περιεχόμενο το πρόγραμμα σπουδών, τον αριθμό των εισακτέων, τα κριτήρια επιλογής, τέλη φοίτησης, προϋπολογισμό, και χωρίς επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, μελέτη σκοπιμότητας, επιστημονική και επιστημολογική μελέτη, όπου όλος αυτός ο φάκελος πριν ξεκινήσει το ξενόγλωσσο πρόγραμμα σπουδών, υποβάλλεται στην Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης, προκειμένου να πιστοποιηθεί. Στη συνέχεια, αξιολογείται περιοδικά κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του.
Ποια είναι τα οφέλη, πέραν του ότι δημιουργούνται πρόσθετοι πόροι για το ελληνικό πανεπιστήμιο, ποιοι θα διδάξουν; Προσέξατε, στις διατάξεις, ποιος πρόκειται να διδάξει σε αυτά τα προγράμματα σπουδών; Πρόσθετα με το υπάρχον διδακτικό προσωπικό, καθηγητές, μέλη ΔΕΠ, ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ που θα μπορούν να διδάξουν, επιπλέον των υποχρεώσεων τους οποίους έχουν στα κανονικά προγράμματα σπουδών, δίνουμε τη δυνατότητα σε νέους Έλληνες επιστήμονες είτε από το εξωτερικό είτε από την Ελλάδα, να έρθουν και να διδάξουν σε αυτά τα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών. Είναι ο καλύτερος τρόπος, το ελληνικό πανεπιστήμιο, να συμβάλει στην αντιστροφή του brain drain και να το κάνει brain gain.
Ένα όφελος των ξενόγλωσσων προγραμμάτων σπουδών, είναι ότι στα προγράμματα αυτά θα μπορούν να διδάσκουν, πέραν του προσωπικού των πανεπιστημίων ΔΕΠ – ΕΔΙΠ -ΕΤΕΠ, οι οποίοι μπορεί να διδάσκουν με πρόσθετη απασχόληση, πέραν των κανονικών τους υποχρεώσεων, μπορούν να διδάσκουν στα προγράμματα αυτά νέοι Έλληνες επιστήμονες οι οποίοι είτε βρίσκονται στην Ελλάδα είτε έχουν φύγει στο εξωτερικό και με αυτό τον τρόπο ενισχύουμε, αντιστρέφουμε το brain drain και μπορούμε να φέρουμε πίσω τα παιδιά, τους Έλληνες επιστήμονες στο ελληνικό πανεπιστήμιο.
Είναι προγράμματα, τα οποία ενισχύουν τη διεπιστημονικότητα, ενισχύουν τις συνεργασίες, ενισχύουν την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των πόρων που έχει το ελληνικό πανεπιστήμιο και την ανταγωνιστικότητα του. Θα δώσω ένα παράδειγμα, ένα πρόγραμμα διπλής ειδίκευσης. Τι είναι τα joint degrees; Είναι διπλώματα, προγράμματα σπουδών, τα οποία καλύπτουν δύο επιστημονικά πεδία και τα οποία αναπτύσσονται ισομερώς θα έλεγα, στη διάρκεια του προγράμματος σπουδών, έτσι ώστε να καλλιεργηθεί διεπιστημονικότητα και έχουμε ένα πολύ πρόσφατο παράδειγμα με την πανδημία, όπου ένα τμήμα ιατρικής με ένα τμήμα μαθηματικών, θα μπορούσαν να συνεργαστούν και να δώσουν ένα πρόγραμμα σε μαθηματική μοντελοποίηση για επιδημιολογικά μοντέλα. Είναι προγράμματα σύγχρονα, τα joint, τα double, τα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών, που ενισχύουν την εξωστρέφεια, ενισχύουν τις συνεργασίες με τα ξένα πανεπιστήμια, φέρνουν το ελληνικό πανεπιστήμιο να μπορεί να ανταγωνιστεί ευθέως τα καλύτερα ξένα πανεπιστήμια. Βέβαια, κάποιες διατάξεις που υπάρχουν στα προγράμματα αυτά, στις ρυθμίσεις που έχουμε φέρει, αφορούν και τις διευκολύνσεις και την εξυπηρέτηση που παρέχει στους ξένους φοιτητές, γιατί δεν μπορείς να αναπτύξεις ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών να φέρεις ξένους φοιτητές, αν δεν έχεις και τις υποδομές και τις διαδικασίες, εκείνες που θα τους διευκολύνουν. Υπάρχουν, λοιπόν, ρυθμίσεις υπάρχουν μονάδες υποστήριξης των αλλοδαπών φοιτητών στα πανεπιστήμια και παράλληλα, διαδικασίες με τις οποίες μπορούν οι αλλοδαποί φοιτητές να παίρνουν γρήγορα άδεια παραμονής, αντί να τους στέλνουμε στη μία περιφερειακή διεύθυνση και στην άλλη.
Τέλος ήθελα να αναφερθώ στο θέμα της ανταπόκρισης, που βρήκαν αυτά τα προγράμματα σπουδών και συζητήθηκε το θέμα αυτό με τους φορείς, στα πλαίσια της διαβούλευσης, αλλά και με τη σύνοδο Πρυτάνεων, γιατί νομίζω ότι άκουσα προηγουμένως ότι μας ζητήθηκε να τα πάρουμε πίσω. Θα διαβάσω από το δελτίο τύπου που εξέδωσε η σύνοδος Πρυτάνεων, το Νοέμβριο 2019: Τα πανεπιστήμια θεωρούν, ότι η ενίσχυση της διεθνοποίησης τους είναι απαραίτητη προϋπόθεση, για τη λειτουργία και διάκρισή τους στο νέο παγκόσμιο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την επιτυχή αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων. Για το σκοπό αυτό, είναι απαραίτητη η απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου για την παροχή ξενόγλωσσων προγραμμάτων σπουδών σε όλα τα επίπεδα. Τα τμήματα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αναπτύσσουν ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών, μετά από αποφάσεις της συνέλευσης και έγκριση της Συγκλήτου, χωρίς την υποχρεωτική εμπλοκή τρίτων. Αυτή την απόφαση θα την καταθέσω στα πρακτικά. Θα μου πείτε ότι ήταν πολύ νωρίς τον Νοέμβριο, έγινε και δεύτερη σύνοδος μεταγενέστερα, στις 29 Απριλίου, έκτακτη σύνοδος, με την οποία συζήτησα τις διατάξεις του νομοσχεδίου οι οποίες ήταν πλέον σε διαβούλευση. Θα διαβάζω και από αυτή τη σύνοδο των Πρυτάνεων: Η σύνοδος χαιρετίζει την πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας, για την ίδρυση και λειτουργία ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών και θερινών σχολείων στα πανεπιστήμια. Αυτή η νομοθετική ρύθμιση ενισχύει το αυτοδιοίκητο των ιδρυμάτων και την εξωστρέφειά τους.
Άρα, όχι μόνο δεν μας ζήτησε η σύνοδος να τα πάρουμε πίσω, αλλά αντίθετα είναι απολύτως θετικοί στις διατάξεις και για τα ξενόγλωσσα προγράμματα και για τις μετεγγραφές, στις οποίες θα σταθώ στη συνέχεια.
Στο σημείο αυτό ο Υφυπουργός, κ. Βασίλειος Διγαλάκης, καταθέτει τα δυο έγγραφα στα πρακτικά.
Τώρα, ακούστηκε επίσης, ότι τα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών έχουν προβλήματα αντισυνταγματικότητας είτε προβλήματα με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Τα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών απευθύνεται αποκλειστικά σε αλλοδαπούς φοιτητές. Είναι αυτόνομα προγράμματα που το περιεχόμενό τους διακρίνεται πλήρως από τα λοιπά προγράμματα σπουδών. Είναι αντισυνταγματικά, επειδή μπαίνουν τέλη φοίτησης; Το σύνταγμα δεν παραβιάζεται, καθώς η υποχρέωση παροχής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αφορά αποκλειστικά τους Έλληνες φοιτητές. Αυτά τα προγράμματα απευθύνονται σε αλλοδαπούς. Αφετέρου η ενωσιακή νομοθεσία δεν θέτει περιορισμούς σχετικά με την εκπαίδευση που παρέχεται σε χώρες - κράτη μέλη της ένωσης.
Κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχει διαφορετική προοπτική ως προς το θέμα της επιβολής ή μη διδάκτρων.
Στο θέμα της ίσης μεταχείρισης και της μη διάκρισης των ευρωπαίων πολιτών. Ακούστηκε, ότι επειδή βάζουμε δίδακτρα στους αλλοδαπούς - που μπορεί να περιλαμβάνουν και ευρωπαίους πολίτες - παραβιάζεται η αρχή της μη διάκρισης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Εδώ, λοιπόν, θέλω να πω, ότι δεν εισάγουμε αυτό το πλαίσιο καταργώντας το παλιό. Οι αλλογενείς ή οι αλλοδαποί και επομένως και οι πολίτες της ευρωπαϊκής ένωσης, έχουν δικαίωμα με το υφιστάμενο πλαίσιο να μπουν με ποσοστό στα υφιστάμενα προγράμματα σπουδών.
Παράλληλα με αυτό, μπορούν να εγγραφούν και να φοιτήσουν και στα νέα προγράμματα τα οποία θα είναι ξενόγλωσσα με δίδακτρα και επομένως μη καταργώντας την αρχική δυνατότητα που είχαν να έχουν πρόσβαση στα υπάρχοντα προγράμματα, απολαμβάνουν, ακριβώς, τα ίδια δικαιώματα και παροχές με τους Έλληνες πολίτες.
Τέλος, θα μπορούσε κανείς να πει, ότι αποκλεισμός των Ελλήνων είναι πιθανότατα μια αντίστροφη δυσμενής διάκριση έναντι των ευρωπαίων. Και αυτό, όμως, δεν ισχύει. Είναι επιτρεπτό σε ορισμένες περιπτώσεις, καθώς από το ισχύον καθεστώς διασφαλίζεται πλήρως η πρόσβαση των Ελλήνων πολιτών στο αγαθό της δημόσιας εκπαίδευσης.
Αυτά, λοιπόν, περί της συνταγματικότητας και της μη αποδοχής στα ξενόγλωσσα προγράμματα σπουδών από την πανεπιστημιακή κοινότητα.
Θα περάσω στο θέμα των μετεγγραφών. Το 2019 -2020 είχαμε 78.335 εισακτέους και 9.751 δηλαδή ποσοστό περίπου 12,5%. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι από τον αριθμό των μετεγγραφών, το πρόβλημα είναι από την μη ομοιόμορφη κατανομή των μετεγγραφών, καθώς οι περισσότεροι συγκεντρώνονται σε τμήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, υπερφορτώνοντας τα τμήματα αυτά και παράλληλα, αποδυναμώνοντας τα περιφερειακά ΑΕΙ και τους λόγους για τους οποίους αναπτύχθηκαν τα πανεπιστήμια στη περιφέρεια. Αναπτύχθηκαν και για να τονώσουν την ανάπτυξη στη περιφέρεια και με τον τρόπο αυτό, χάνουν τους φοιτητές τους, οι οποίοι στα πανεπιστήμια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Τώρα, τι θα θέλαμε ιδανικά; Ιδανικά θα έπρεπε, το ακαδημαϊκό κομμάτι της εισαγωγής ενός φοιτητή σε ένα πανεπιστήμιο, να αποσυνδεθεί πλήρως από το κομμάτι της φοιτητικής μέριμνας. Δεν είναι οι μετεγγραφές λύση στο πρόβλημα της φοιτητικής μέριμνας που δίνουμε τη δυνατότητα προσπαθώντας να λύσουμε, μάλλον, το κοινωνικό ζήτημα, επιτρέπουμε μετεγγραφές υπερφορτώνοντας τα πανεπιστήμια του κέντρου και αποψιλώνοντας τα πανεπιστήμια της περιφέρειας.
Είχαμε περιπτώσεις μετεγγραφών σε τμήματα με βάση 18.000 μόρια δέχτηκαν φοιτητές από μετεγγραφές, από τμήματα που δημιουργήθηκαν με τις μεταρρυθμίσεις του κυρίου Γαβρόγλου με βάση 4.500 μόρια. Δεν χρειάζεται να αναφερθώ σε συγκεκριμένα τμήματα, αλλά τα νούμερα είναι πραγματικά. Φοιτητής από τμήμα με 4.550 μόρια, μετεγγράφει σε τμήμα με 18.000 μόρια.
Αυτό, λοιπόν, τι πρόβλημα δημιουργεί; Δημιουργεί πρόβλημα, πρώτον, πρώτον αδικίας. Είναι άδικο για φοιτητές που δε μπόρεσαν να μπουν στο τμήμα που έχει βάση 18.000 μόρια, να βλέπουν άλλους φοιτητές με πολύ χαμηλότερη επίδοση να καταφέρνουν να πάνε σε εκείνο το τμήμα. Δημιουργεί προβλήματα στην ακαδημαϊκή λειτουργία, καθώς έχεις φοιτητές διαφορετικών ταχυτήτων μέσα στο ίδιο τμήμα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προχωρήσει η εκπαιδευτική διαδικασία.
Τέλος, ενισχύει και αυξάνει τον αριθμό των λιμναζόντων και των αιώνιων φοιτητών. Γι' αυτό, λοιπόν, τον λόγο, καθιερώνουμε τη βάση μετεγγραφής. Ένα ακαδημαϊκό κριτήριο που λέει ότι για να πας σε ένα τμήμα θα πρέπει να έχεις πιάσει ένα βαθμό κοντά στη βάση εισαγωγής του συγκεκριμένου τμήματος. Και αυτή η διάταξη είχε πολύ καλή αποδοχή από τους φορείς, με τους οποίους, συζητήθηκε και θα ήθελα να πω εδώ, ότι υπάρχουν και άλλες διατάξεις στο πλαίσιο περί μετεγγραφών, στις οποίες, θα αναφερθώ στη συζήτηση επί των άρθρων. Εξορθολογισμός οικονομικών και κοινωνικών κριτηρίων, έμφαση σε πολυμελείς, πολύτεκνες και τρίτεκνες οικογένειες και επίσης, μια καινοτομία που αφορά τη μετακίνηση σε τμήμα του ίδιου επιστημονικού πεδίου.
Είναι λογικό ότι κάποιοι δεν θα μπορέσουν να πάρουν μετεγγραφή λόγω του βαθμολογικού κριτηρίου. Τι κάνουμε με αυτούς; Γιατί, μπορεί να έχουν πραγματικά λόγους, για τους οποίους, πρέπει να μετακινηθούν σε μία άλλη πόλη. Τους επιτρέπουμε, λοιπόν, να μπορούν να μετακινηθούν σε ένα τμήμα, το οποίο, δεν είναι αντίστοιχο, αλλά είναι στο ίδια επιστημονικό πεδίο και θα δώσω ένα παράδειγμα. Ηλεκτρολόγος φοιτητής, ο οποίος, έχει μπει στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών στην Κοζάνη και μιλάω τώρα, για την περσιν ακαδημαϊκή χρονιά, με 13.730 μόρια βάση εισαγωγής, θέλει να πάει στην Αθήνα για κοινωνικούς - οικονομικούς λόγους. Οι Ηλεκτρολόγοι του Μετσόβιου έχουν βάση που είναι περίπου 5.000 μόρια παραπάνω, 18.314. Δεν μπορεί να πάει με τις νέες διατάξεις εκεί. Του δίνεται, όμως, η δυνατότητα να πάει στους Μηχανικούς Πληροφορικής και Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, το οποίο, επίσης, είναι στην Αθήνα, έχει επίσης, παρεμφερές αντικείμενο και έχει και φοιτητές, οι οποίοι, είναι στο ίδιο επίπεδο με αυτό που είχε ο φοιτητής που μπήκε στους Ηλεκτρολόγους στην Κοζάνη. Πετυχαίνουμε, λοιπόν, με αυτόν τον τρόπο, αντισταθμίζοντας το βαθμολογικό κριτήριο, το επιθυμητό που είναι μια πιο ομοιόμορφη κατανομή στις μετεγγραφές
Θα κλείσω με το θέμα της ανάδειξης των Πρυτανικών Αρχών. Είμαστε συνεπείς στις δεσμεύσεις. Καταρχήν, η αλλαγή στον τρόπο εκλογής των Πρυτανικών Αρχών ξεκινάει από ένα ενιαίο ψηφοδέλτιο Πρύτανη - Αντιπρυτάνεων. Αυτό, για ποιο λόγο; Γιατί, βοηθά την κυβερνησιμότητα στο Πανεπιστήμιο, βοηθάει την Πρυτανική Αρχή να έχει ένα ενιαίο όραμα και μια κοινή στρατηγική. Θα αναφέρω παράδειγμα πραγματικό από Ελληνικό Πανεπιστήμιο, στο οποίο, ο Αντιπρύτανης Οικονομικών δεν ψήφισε τον προϋπολογισμό του ιδρύματος, τον οποίο, στη συνέχεια, ήταν αυτός που ήταν αρμόδιος να εφαρμόσει. Τα Πανεπιστήμια μας θέλουν αποτελεσματική διακυβέρνηση για να μπορέσουν να πάνε μπροστά.
Εκλεκτορικό Σώμα. Ορίζουμε ότι το Εκλεκτορικό Σώμα θα απαρτίζεται από τα μέλη ΔΕΠ και τους υπηρετούντες λέκτορες. Για ποιο λόγο γίνεται αυτό; Γίνεται με βάση την αρχή του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, δηλαδή, όποιοι δυνητικά στο μέλλον μετά την εξέλιξή τους έχουν τη δυνατότητα να είναι υποψήφιοι, είτε για θέση Πρύτανη, είτε για θέση Αντιπρύτανη, αυτοί μπορούν να ψηφίσουν στην εκλογή Πρύτανη και Αντιπρύτανη. Είναι αυτό έλλειψη δημοκρατίας; Όχι. Όλοι οι φορείς του Πανεπιστημίου εκπροσωπούνται στα ανώτατα διοικητικά όργανα του ιδρύματος, των σχολών και των τμημάτων, στη Σύγκλητο, στις Γενικές Συνελεύσεις και αυτό θα εξακολουθήσει να ισχύει. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι, αφενός, η αρχή του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, αφετέρου, γιατί, ο Πρύτανης είναι μεν το ανώτατο διοικητικό όργανο του ιδρύματος, αλλά τα καθήκοντα του είναι σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό ακαδημαϊκά και κρίνεται και το ακαδημαϊκό του προφίλ.
Επαναφέρουμε την ηλεκτρονική ψηφοφορία που έχει χρησιμοποιηθεί, είναι αποτελεσματική και τέλος, στην τετραετή θητεία. Ο λόγος είναι ότι θεωρούμε ότι μία θητεία τριών ετών που είχε θεσμοθετηθεί πρόσφατα από τον κ. Γαβρόγλου, δεν επαρκεί, προκειμένου μια Πρυτανική Αρχή να μπορέσει να εφαρμόσει ένα πρόγραμμα. Είναι πολύ σύντομο το χρονικό διάστημα. Επομένως, επανερχόμαστε στην τετραετή θητεία.
Αυτές είναι, σε γενικές γραμμές, οι διατάξεις της Ανώτατης.
Σας ευχαριστώ, θα πούμε περισσότερα στην συζήτηση επί των άρθρων.
